Werken aan een gezond gezin

Te veel mensen hebben problemen in hun gezin. We kennen allemaal voorbeelden van conflicten tussen een vader en een moeder, van ongehoorzame kinderen en van gezinnen die als los zand aan elkaar hangen. Maar waar zijn de voorbeelden van gewone, gezonde gezinnen? Omdat velen geen idee meer hebben van het functioneren van een gezond gezin, wijdt Gary Chapman een boek aan dit onderwerp: ”De 5 kenmerken van een gezond gezin”.

De auteur concentreert zich op goede eigenschappen van een gezin en dus niet op wat er fout kan gaan. Dat is de kracht van het boek: een handvol kenmerken is niet moeilijk om te onthouden. Als de genoemde vijf elementen in het gezin aanwezig zijn, creëren ze volgens de auteur automatisch een gezonde gezinsdynamiek.

Chapman werkt al ruim 25 jaar met mensen die met huwelijks- en gezinsproblemen kampen. Uit deze ervaring put hij zijn analyse van gezonde kenmerken. Zelf is hij vader van een gezin met twee kinderen, die inmiddels volwassen zijn. Chapman neemt zijn eigen gezin vaak als voorbeeld. Dat maakt het boek persoonlijk. Hij beschrijft hoe het in zijn gezin toeging toen de kinderen opgroeiden. We lezen van fouten en over de mogelijkheid tot verandering als ouders een van de genoemde kenmerken gaan nastreven. Het is ondanks al deze persoonlijke beschrijvingen geen subjectief boek geworden. Een antropoloog die een jaar deel uitmaakte van hun gezin geeft tamelijk objectief weer hoe hij zijn verblijf ervaren heeft, gelet op de genoemde kenmerken.

Dienstbaar
Het eerste kenmerk van een gezond gezin is een dienstbare houding. Dienstbaarheid is iets doen voor iemand zonder dat het hoeft en zonder dat je er iets voor terugverwacht. De auteur laat zien hoe het mogelijk is hulpvaardigheid te stimuleren. Iets doen voor elkaar geeft vreugde. Zijn warme pleidooi voor dienstbaarheid werkt aanstekelijk.

Het tweede kenmerk is intimiteit tussen man en vrouw. Intimiteit schept openheid om te vertellen wat je voelt en wat je denkt. Voor intimiteit is het nodig goed op elkaar afgestemd te zijn. Niet-besproken verwachtingen staan intimiteit in de weg en lopen vaak op een teleurstelling uit. De auteur legt uit dat er verschillende gebieden van intimiteit zijn en hoe belangrijk het is om van elkaar te weten waar de voorkeuren liggen. Het is makkelijk aan te nemen dat dit kenmerk op het niveau van ouders een sfeer van geborgenheid schept, waarbij alle gezinsleden goed gedijen.

Als derde is het nodig dat ouders hun kinderen onderwijzen. Zij moeten allerlei vaardigheden en opvattingen doorgeven. Dit leerelement is naar mijn idee overtrokken. Ouders hoeven niet allerlei vaardigheden, zoals lezen en schrijven, aan hun kinderen te leren. Het is wel positief om in te spelen op de mogelijkheden die er zijn om je kinderen te vormen. Kinderen staan van nature open voor kennis. Ouders kunnen hun kinderen betrekken bij hun overwegingen en bij hun manier van doen. De auteur wijst allerlei leermomenten aan om op een speelse manier in te haken op de belangstelling van kinderen.

Vader
Het vierde kenmerk is de rol van mannelijk leiderschap. De man is vader en echtgenoot die liefdevol leiding moet geven aan zijn gezin. Hij moet zelf initiatieven nemen en draagt verantwoordelijkheid voor zijn vrouw en kinderen. Hij neemt de tijd om een relatie op te bouwen en laat zich kennen. Een man die zijn leidende taak verstaat, zal een gezond patroon in het gezin brengen. En daardoor ook in de maatschappij. Chapman weet op een overtuigende wijze duidelijk te maken dat dit kenmerk behoedt voor wrijvingen en voor 'vaderloze' kinderen.

Als laatste kenmerk wordt genoemd dat kinderen hun ouders eren en gehoorzamen. Ouders moeten kinderen leren wat regels zijn en wat respect is, mede door te ondervinden wat de gevolgen van (on)gehoorzaamheid zijn. De voorbeelden die de auteur geeft, getuigen van veel creativiteit in het opleggen van straffen en beloningen. Dit hoofdstuk stimuleert om te kijken hoe het in het eigen gezin toegaat. Tegelijk maakt het ouders sterk in hun gezagsuitoefening. Zij hebben het recht om regels op te leggen waarnaar hun kind moet luisteren.

De auteur stelt vragen waaraan de eigen gezinssituatie kan worden getoetst. Lezers kunnen hun antwoorden invullen. Om een kenmerk meer handen en voeten te geven in je gezin kun je weer allerlei vragen beantwoorden. Soms is het een programma voor een aantal weken om systematisch verschillende kanten van een kenmerk te ervaren. De invuloefeningen zijn bedoeld om het gelezene meer bewust te maken en een gedragsverandering te stimuleren. Ik vraag me wel af hoevelen het allemaal netjes zullen invullen. Gelukkig kun je ook zonder invuloefeningen veel waardevols opsteken.

Moeder
Chapman schreef eerder een boek over de vijf talen van de liefde en een boek over de vijf talen van de liefde van kinderen. Kennelijk neemt hij graag vijf kenmerken om zijn onderwerp onder de loep te nemen. Ik betwijfel of vijf kenmerken voldoende zijn om een gezond gezin te beschrijven. Ik mis de rol van de moeder. Zij is vaak degene die de meeste tijd doorbrengt in het gezin. Mede onder haar handen wordt de persoonlijkheid van een kind gevormd.