Tien grote denkers en hun ethiek

Wat is de beste inrichting van de menselijke samenleving, wat is juist handelen, hoe behoort de macht te worden verdeeld, wat zijn onze rechten en plichten? Wie nadenkt over dit soort vragen –en wie doet dat niet?– kan gebaat zijn bij een helder geschreven boek over een aantal grote filosofen. ”Tien westerse filosofen” is daar een goed voorbeeld van.

Het idee voor dit boek ontstond naar aanleiding van een studium generale van de Universiteit van Amsterdam in het voorjaar van 1998. Men besloot toen inleidingen over tien sleutelfiguren uit de filosofie in een boek te bundelen. Gekozen werd voor een nadruk op filosofen uit de moderne tijd, met Plato en Aristoteles als belangrijkste voorgangers. Middeleeuwers ontbreken, niet omdat die niet van belang zijn, maar omdat in die periode de filosofie fungeerde als dienstmaagd van de theologie. Bovendien bleef toen de invloed van Plato en Aristoteles bijzonder groot.

Na Plato en Aristoteles volgen Descartes, Hume, Kant, Hegel, Nietzsche, Wittgenstein, Heidegger en Lyotard. Als auteurs zijn deskundigen die werkzaam zijn aan Nederlandse universiteiten uitgezocht. Zij kregen de opdracht toegankelijk te schrijven en zich te richten op een algemeen publiek van geïnteresseerden, op scholieren en studenten.

Iedere denker wordt aan de orde gesteld in een afzonderlijk hoofdstuk van omstreeks twintig pagina's, dat afgesloten wordt met een opsomming van aanbevolen literatuur. Wie speciaal in één figuur is geïnteresseerd, kan zich zonder bezwaar beperken tot dat ene hoofdstuk. Toch is het boek meer dan een verzameling losse hoofdstukken. Bij elke filosoof worden belangrijke aspecten van zijn leven en werk aan de orde gesteld, met nadruk op het ethische werk. De eenheid van het boek wordt eveneens versterkt door de inleiding van redacteur M. Keestra, die er enkele gedachten over de actualiteit van de filosofie biedt en tegelijk een korte typering van de besproken filosofen geeft. Ook de verwijzingen en het register dienen de eenheid.

Door dat alles wordt de lezer, die over ethische vragen immers ook zelf opvattingen heeft, gestimuleerd zich niet tot één hoofdstuk te beperken, maar de verschillende figuren met elkaar te vergelijken. En wie dat doet, raakt in toenemende mate ook zelf betrokken bij de thematiek die besproken wordt. Want in dit boek gaat het niet om achterhaalde vragen. Ethische kwesties zijn van blijvend belang. Zo krijgt dit boek actualiteitswaarde.

Alle hoofdstukken zijn in heldere, toegankelijke taal geschreven. De schrijvers hebben zich moeite getroost geen onnodige barrières op te werpen. Toch blijft het een pittig boek voor wie niet met filosofie vertrouwd is. Maar wie geïnteresseerd is en over een portie moed en doorzettingsvermogen beschikt, zal geen spijt krijgen aan dit boek begonnen te zijn. Filosofische oriëntatie verrijkt de geest.