Historie van
de kalender

Aan de ijverige en slimme monnik Dionysius Exeguüs komt de eer toe de geboorte van Christus tot uitgangspunt van de christelijke kalender te hebben gemaakt. Hij maakte echter een rekenfout van ongeveer vijf jaar, ontdekten kalenderspecialisten na hem. Over kalenders, de berekening van jaartallen en wat daarbij allemaal mis kan gaan verscheen een boek van Guus J. den Besten.

Dionysius Exeguüs –briljant zesde-eeuws geleerde die uitstekend thuis was in Grieks, Latijn, wiskunde en astronomie– klaagde in een brief aan zijn bisschop dat in een oude paasdatumberekening de troonsbestijging van de Romeinse keizer Diocletianus als startpunt werd gebruikt. Deze keizer was nota bene berucht om zijn felle christenvervolgingen! Dan was het beter, meende Dionysius, „de jaren te tellen en aan te duiden vanaf de vleeswording van onze Heer, ten einde het fundament van onze hoop beter bekend te maken en de oorzaak van de verlossing duidelijker zichtbaar.”

Sinterklaas
Daarmee formuleerde hij het startpunt van de christelijke jaartelling, waarop onze kalender op dit moment nog is gebaseerd. Hij berekende hoeveel jaar de geboorte van Christus geleden moest zijn, en kwam op 525 jaar. Latere rekenkundigen hebben nagerekend dat hij er ongeveer vijf jaar naast zat. Christus werd niet in het jaar 1 geboren, maar in circa 5 voor Christus.

Den Besten werpt vragen op die normaal gesproken niet zo snel in mijn hoofd opkomen, zoals de vraag hoe de sterfdag van bisschop Nicolaas van Myra de 'verjaardag' van Sinterklaas kon worden, waarom de Dag van de Arbeid op 1 mei valt, wie 8 maart tot Vrouwendag uitriep, waarom uitgerekend februari een schrikkeldag moest hebben, enzovoort.

Kerstening
Opvallend is het feit dat heidense rituelen en feestdagen na allerlei cultuurveranderingen hardnekkig blijven voortbestaan, zij het in gekerstende vorm. De verering van de heidense god Mithras moet het veld ruimen voor de herdenking van Christus' geboorte. Voordat de Heere Jezus op aarde leefde, was de 25e december al een feestdag bij de Romeinen. Ze herdachten de geboorte van de lichtgod Mithras, een godheid die vooral bij militairen populair was. Enkele eeuwen na Christus wordt op de 25e december de geboorte van Christus herdacht – de lichtgod Mithras heeft dan plaatsgemaakt voor het Licht der wereld.

Eenzelfde kerstening van heidense hoogtijdagen treffen we aan bij Sinterklaas. De eerwaardige christelijke heilige die uit Spanje heet te komen en wiens zwartgeblakerde kornuiten via de schoorsteen afdalen om kinderen met geschenken te verrijken, heeft trekken van de Germaanse oppergod Wodan die, eveneens per paard, over de wolken rijdt en vergezeld van twee zwarte raven op onvoorspelbare momenten vanuit de lucht naar beneden duikt. Wat als Germaans heidens volksgeloof allang achterhaald lijkt te zijn, wordt op de avond van de vijfde december weer even actueel.

Het boek van Den Besten bevat een alfabetisch register met bijzondere dagen. Er zijn jaartallentabellen opgenomen aan de hand waarvan men (volgens de juliaanse en de gregoriaanse kalender) de dag bij een bepaalde datum kan zoeken. De schrijfstijl is populair-wetenschappelijk.