Als sardientjes op de grond

SCHIPHOL/DEN HAAG – Een van de drie Nederlandse gevangenen die zaterdag in Marokko vrijkwamen, is terug in Nederland. Ronald Ligterink uit Terneuzen kwam gisteren aan het eind van de middag op Schiphol aan. Zijn zoon en dochter wachtten hem op. Het was een zeer emotioneel weerzien.

Ligterink zat bijna drie jaar vast in Marokko voor een delict waarvan hij zegt dat niet te hebben gepleegd. Van de Nederlandse regering kreeg de gedetineerde weinig steun. „Nederland hield zich afstandelijk. Alleen de laatste maanden kwam er meer hulp van de ambassade”, zei Ligterink bij aankomst.

De eerste vier maanden van zijn detentie zat hij in een gevangenis is Nador, waar hij ook opgepakt was. Daarna in Tessa, en het laatste deel bracht hij door in een cel in Rabat. „In Rabat was het redelijk leefbaar. De andere twee gevangenissen waren een verschrikking. Je lag ongeveer boven op elkaar en als je je behoeften wilde doen, moest je eerst over iederen heen lopen”, vertelde Ligterink. Hij ging eerder dit jaar in hongerstaking wegens de slechte omstandigheden.

Het duurde even voor Ligterink door de paspoortcontrole kwam. Bij zijn terugkeer in Nederland bleek dat hij hier nog een boete open had staan. Uiteindelijk liet de douane hem zonder betalen door. „Ik ben blij dat ik met mijn voeten op Nederlandse grond sta”, was zijn eerste reactie.

Gratie
Ligterink heeft geprofiteerd van een amnestieregeling die koning Mohammed VI in verband met zijn troonsbestijging heeft afgekondigd. Hij heeft geen gratie gekregen, maar zoveel strafvermindering dat hij op vrije voeten werd gesteld. Op korte termijn komen vermoedelijk nog eens tussen de achttien en twintig Nederlandse gedetineerden in Marokko vrij, zei een woordvoerder van het ministerie van Buitenlandse Zaken gisteren.

In Marokko zitten nog 81 Nederlanders vast. Vrijwel allen zijn veroordeeld voor drugsdelicten. In totaal zullen bijna 8000 gevangenen in Marokko op korte termijn vrijkomen. Verder kunnen er nog ruim 38.000 op vermindering van straf rekenen.

Een van hen is de 26-jarige Marc Jansen. Na twee jaar gevangenschap in Marokko mag hij vandaag of morgen de Oucasha-gevangenis in Casablanca verlaten. Zijn verhaal is klassiek. Op 17 oktober 1997 werd hij in Marokko opgepakt. „Ik had 1250 gram hasj bij me, voor eigen gebruik. Ik ging lekker op vakantie naar Marokko en had berekend dat het veel goedkoper zou zijn om zelf wat weed mee te nemen. Wie zou me daar nu mee pakken? Het risico nam ik op de koop toe. Tja, zo dacht ik.”

Hij werd gepakt en veroordeeld. In eerste instantie kreeg Jansen drie jaar en vier maanden cel. In hoger beroep werd het precies twee jaar. „Voor 1250 gram weed.” Jansen werd de eerste vijf maanden opgesloten in de Imzegame-gevangenis in Agadir. „Het is een van de drie slechtste gevangenissen in Marokko. Het is dat ik wist dat de mensen bij het consulaat hard bezig waren om mij er weg te krijgen, anders was het slecht met me afgelopen.” Jansen woog ten tijde van zijn arrestatie 100 kilo. Toen hij werd overgeplaatst naar de Oucasha-gevangenis in Casablanca woog hij er nog 74.

Littekens
„We sliepen met 120 tot 160 mensen in een cel van 55 vierkante meter. Allemaal als sardientjes op de grond. Benen tegen elkaar. Douchen mocht niet, omdat daar geen gelegenheid voor was. Als toilet hadden we een gat in de grond en er was een kraan waar maar een uur per dag water uit kwam.”

Jansen had luizen, verscheidene infecties en huiduitslag, waar hij nu de littekens nog van op zijn lichaam heeft. „Die uitslag wordt veroorzaakt door diertjes die onder je huid kruipen en daar eitjes leggen. Na zeventien dagen komen die uit en dan spat je huid open.” De gevangenen die al jaren in de voormalige kamelenstal zaten, zijn geestelijk kapot, zegt Jansen. Een keer per dag kregen ze soep met een broodje, tien minuten per dag mochten ze hand aan hand luchten en verder zaten ze de hele dag op de hurken.

Kinderen
In de Oucasha-gevangenis in Casablanca kreeg Marc het navrant beter. De cel daar was 25 vierkante meter groot en werd bemand door twintig mensen. De celdeur was per dag vijf uur open. „We hadden er een eigen bed, elektriciteit, televisie en warm water.” Het personeel was redelijk aardig, „als je de gevangenbewaarders maar betaalde”.

De ervaringen van Marc Jansen zijn schrijnend. In de Oucasha-gevangenis in Casablanca leven in een ander celblok honderden kinderen. De volwassenen kunnen daar niet bij. Maar wie een bewaker 20 gulden geeft, mag een kind verkrachten, vertelt Marc. „Daarvoor zijn enkele maanden geleden de directeur en enkele gevangenisbewaarders opgepakt. Maar de situatie veranderde niet. Nog steeds worden kinderen misbruikt.”

Bij Jansen zitten nu nog drie Nederlanders, die straffen van zeven tot acht jaar hebben gekregen. Zij moeten blijven als Jansen vertrekt. „De deur van de gevangenis wil ik snel achter me dichtdoen, maar mijn celgenoten zal ik missen. Dat doet pijn. Ik heb met hen een nauwe vriendschap opgebouwd. Ze hebben me met hun hart geholpen.”