Paarse zekerheden zijn weg sinds de Nacht van Wiegel

Knikkende knieën in de Kamer

Er is geen plan, geen overlevingsstrategie. Je ziet het aan de gezichten van de machthebbers, je hoort het doorklinken in hun woorden. De regie is weg sinds Wiegel. Die ene VVD-senator deed niet alleen het kabinet als een kaartenhuis in elkaar storten, maar schond ook de paarse mores die er 5 jaar lang voor zorgden dat het paarse kasteel intact bleef.

Ontreddering; misschien is dat het goede woord. Chaos, voor de theoreticus. De zekerheden die 5 jaar lang het voortbestaan van het paarse kabinet garandeerden zijn ineens geen zekerheden meer. De gezworen loyaliteit aan de paarse doorbraak lijkt ongeldig geworden. Wie kan nog met zekerheid zeggen hoe D66 zich zal opstellen tijdens en na het Bijlmerdebat? En wie weet wat de PvdA onder de huidige omstandigheden gaat doen?

Premier Kok in ieder geval niet. De onzekerheid straalde hem afgelopen vrijdag van het gezicht toen hij sprak over de paarse lijmpoging en toen hij vooruitblikte op het Bijlmerdebat. Zomaar ineens twee zaken waarin de minister-president niet zijn eigen plan kan trekken en waarin hij feitelijk is overgeleverd aan de loyaliteit van anderen, die niet meer op voorhand is gegarandeerd.

Het is een wat wonderlijke ervaring, te vermoeden dat de uitkomst van een weeklang debatteren voor Kok net zo onzeker is als voor iedereen die de gebeurtenissen op het Binnenhof volgt. Zelfs zijn 'eigen' PvdA heeft Kok niet meer in de hand. Zal de gematigde fractievoorzitter Melkert de felle 'Bijlmerboys' van de fractie in het gareel kunnen houden en zo weten te vermijden dat er hangende de paarse lijmpoging politieke brokken worden gemaakt?

Aangeslagen
Minister Borst van Volksgezondheid is ook zo'n factor van onzekerheid voor haar medebewindslieden. Zal zij de kritiek die tijdens het Bijlmerdebat opnieuw zal worden geuit nog verdragen? Ze ziet er aan de ene kant aangeslagen uit. Aan de andere kant oogt ze als de bewindsvrouw die niets meer heeft te verliezen, die gaat voor haar verhaal, voor haar beleid, koste wat het kost.

Al kostte het haar het ministerschap. Maar weinigen zullen daar overigens echt blij mee zijn. Bij de mensen uit haar vakgebied (de gezondheidszorg) is ze populair. Zelfs haar gezworen vijand prof. B. Smalhout zou het jammer vinden als ze opstapte. „Het is de eerste keer dat Volksgezondheid een vakminister heeft”, zei hij vanmorgen in de Volkskrant. „Zij weet waarover zij praat. Straks krijg je weer zo' stoethaspel die er geen verstand van heeft.” Eigenlijk zien alleen de apothekers Borst graag vertrekken.

Mocht Borst er werkelijk de brui aan geven, dan is vervolgens de vraag: Wat doet D66 als 'haar' vice-premier ineens verdwijnt? Eisen de sociaal-liberalen dan ook andere Bijlmerhoofden? Of is het voor D66 dan ineens gedaan met het lijmen van paars? Vragen te over, antwoorden volgen slechts uit de loop der gebeurtenissen.

Regie
Om nog enige regie aan te brengen in het Bijlmerdebat vergaderde gisteren de halve ministerraad met premier Kok. Zeven bewindslieden bereidden gezamenlijk het cruciale debat voor. Minister Borst van Volksgezondheid liet weten dat de bijeenkomst ten doel had de antwoorden van de verschillende ministers op elkaar af te stemmen.

Bij het beraad zijn premier Kok, de vice-premiers Borst en Jorritsma en de ministers Pronk (VROM), Peper (Binnenlandse Zaken), Korthals (Justitie) en Netelenbos (Verkeer en Waterstaat) aanwezig.

De voormalige minister van Verkeer en Waterstaat, Jorritsma, zei „er zeker niet van overtuigd te zijn” dat er ministers zullen moeten opstappen als gevolg van de parlementaire enquête naar de Bijlmerramp. Ze zei het debat vol vertrouwen tegemoet te zien. Overigens moet minister Netelenbos haar aandeel in het Bijlmergebeuren verdedigen. Netelenbos is Jorritsma's opvolger op Verkeer en Waterstaat en dus formeel verantwoordelijk voor dat beleidsterrein.

Verborgen agenda's
De uitkomst is en blijft voorlopig onzeker. Dat is zeker verfrissend. Toch is het natuurlijk niet zo dat er in het geheel geen strategieën zijn of dat er sprake is van een echt zuiver debat. Een deel van het debat speelt zich wel degelijk af in de wandelgangen en in achterkamertjes. De paarse lijmpoging werpt een schaduw over het debat en dat heeft zijn effect, hoezeer dat ook wordt ontkend. Maar welk effect dat zal zijn en of verborgen agenda's succes zullen hebben, zal pas later blijken.