„Het blijft een martelgang”

De wrok is niet weg. Lees de kreten op een bord bij het monument ter nagedachtenis aan de Bijlmerramp in 1992. AMC heet Amsterdams Misdaad Complot. Sneer naar vooronderzoeker Wolleswinkel: Veel geschreeuw, weinig Wol(leswinkel).

„Ik ben blij dat de parlementaire enquêtecommissie de gezondheidsklachten van Bijlmerbewoners erkent. Jarenlang zijn we immers van het kastje naar de muur gestuurd”, zegt Marius de Haan (43), die sinds de ramp lijdt aan een posttraumatische stressstoornis.

De El Al-Boeing doorboorde onder meer de flat Kruitberg. De Haan woonde in het complex, op 20 meter van de inslag. „Ik heb mensen als brandende fakkels naar beneden zien springen. Dat beeld raak je nooit meer kwijt.”

De Haan, tegenwoordig woonachtig in Hoorn, werd „bloedend als een rund” uit de vlammenzee gered. „Ik weet zeker dat de aartsengel Gabriël me op vleugels heeft gedragen.”

Zijn twee katten waren verantwoordelijk voor de verwondingen. „Die beesten waren zwaar getraumatiseerd. De opgewonden kater heeft nota bene een rubberring uit de deur weten te krabben. Drie minuten voordat het vliegtuig naar beneden viel, waren de katten zo onrustig als wat. Ik heb eerst nog gedacht dat ze nerveus waren vanwege een junk op het balkon of zoiets.”

Angstig
Na de crash is De Haan teruggekeerd naar zijn woning, onder meer om zijn collectie klassieke cd's en cassettes in veiligheid te brengen. De maanden na die vierde oktober 1992 „verliepen in een roes.”

De mentale klap kwam in 1993. De Haan raakte arbeidsongeschikt vanwege grote stress en angst. Diverse specialisten, onder meer van het Academisch Medisch Centrum in Amsterdam, stelden een posttraumatische stressstoornis vast. De commissie-Meijer meldde gisteren in haar eindrapport dat er een verband bestaat tussen de Bijlmerramp en die psychische klachten.

Wanneer tijdens het gesprek bij het Bijlmermonument om de paar minuten een toestel overvliegt, blikt de man angstig omhoog en krimpt hij ineen. In een enkel geval draait De Haan zelfs aan z'n gehoorapparaat. „Ik ben heel alert op geluiden, schrik als er een deur dichtslaat. Beetje raar voorbeeld: Ik hou de wc-deur altijd open. Pas maakte een straaljager veel herrie. Van schrik liet ik het servies uit mijn handen kukelen.”

„Een blijvende martelgang.” Zo omschrijft de overlevende zijn toestand. „Als ik gras maai of schoffel, lig ik na een halfuur op apegapen. Het geloof houdt me staande. Troost geeft bijvoorbeeld het Bachkoraal „Wenn wir in höchsten Nöte sein” (Als wij in de hoogste nood zijn, red.)”, zegt De Haan, actief in de lutherse kerk van Hoorn.

In een vijvertje op de rampplek kronkelt nieuw leven. Een vijftal kuikentjes haast zich achter moeder aan. Regen komt met bakken uit de lucht. „De Bijlmer huilt”, zegt De Haan, zijn plu opklappend.

Opgelucht
In buurtcentrum De Bonte Kraai praten Bijlmerbewoners na over het zojuist gepresenteerde eindrapport van voorzitter Meijer en zijn ploeg. Carel Boer, destijds hulpverlener, is „opgelucht.” „Onze gezondheidsklachten zijn erkend. Eigenlijk is het wel triest dat Meijer expliciet zei dat het in de nasleep van de Bijlmerramp om ménsen gaat.”

Na de crash liep Boer dagenlang rond op de puinhopen. „Zonder noemenswaardige beschermende kleding. Ik had een overall aan. Voor m'n mond droeg ik een stofkapje. Eentje van twee kwartjes.” Sinds de ramp kampt Boer met gezondheidsproblemen. Bronchitis, een zwerende voet, bulten in zijn nek.

Bijlmerbewoner Henk Prijt –„Het vliegtuig kwam vlak voor m'n raam voorbij”– noemt het rapport „een klein beetje erkenning.” Zijn vrouw Elly, direct erop volgend: „Een héél klein beetje.” De Amsterdammer is er sinds de ramp vaak beroerd aan toe. „Als ik 's avonds een eindje ga wandelen, kan het zomaar gebeuren dat ik mijn eten er zo weer uitkots.”

Hard piepen
De commissie verwijst tientallen spookverhalen naar het rijk der fabelen. Voor Prijt –„vannacht van spanning niet geslapen”– zijn de raadsels allerminst de wereld uit. De mannen in witte pakken, hij zegt ze zelf te hebben gezien, zouden tóch wel eens van een geheime dienst kunnen zijn. „Hoe kan het in vredesnaam dat de cockpit-voicerecorder nooit is gevonden? Als zo'n ding ergens diep in het water ligt, begint zo'n apparaat nog hard te piepen.”

Dominee O. Ruff van de Molukse Evangelische Kerk, tevens voorzitter van een stichting van nabestaanden van slachtoffers van de Bijlmerramp, noemt het rapport een „stap in de goede richting.” Sommige bewindslieden zullen moeten opstappen, vindt hij. „Het vertrouwen van Bijlmerbewoners in de politiek is immers tot het nulpunt gedaald.”