Binnenland 3 maart 1999

Zie ook: Eerdere berichtgeving

Vrachtbrieven onzuiver; 4 ton onbekende lading erbij

Zware tegenvaller voor
enquêtecommissie

Door P. Chr. van Olst
DEN HAAG – „Leuk is anders”, moest voorzitter Th. Meijer van de parlementaire enquêtecommissie Vliegramp Bijlmermeer gisteren toegeven. Net nu de commissie alle duidelijkheid leek te hebben over de precieze lading van de El Al-Boeing die in 1992 neerstortte in de Bijlmer, duiken nieuwe documenten op die glashelder aantonen dat de vrachtpapieren niet helemaal betrouwbaar zijn.

Afgelopen donderdag vond de enquêtecommissie in haar postvakje een verfijnd cargomanifest over de lading van de gecrashte Boeing, waarvan het bestaan tot nu toe onbekend was. Het document geeft haarfijn aan waar in de laadruimtes van het vliegtuig welke pallets stonden en welk gewicht elk van die pallets had. De gewichten van drie in New York ingeladen pallets op het onderdek blijken niet te kloppen met de vrachtdocumentatie die de commissie al bezat.

Het verschil tussen het werkelijke gewicht –zoals op het nieuwe document staat vermeld– en het papieren gewicht van de desbetreffende pallets –waar de commissie tot nog toe van uitging– bedraagt tezamen 4 ton. De enquêtecommissie kan slechts gissen om welk soort goederen het gaat. Gegevens daarover zijn niet af te lezen van de enorme stapels vrachtdocumentatie die zij inmiddels bezit.

„We dachten dat we de boel op orde hadden”, verzuchtte commissievoorzitter Meijer gisteren, doelend op de duidelijkheid die nu eindelijk vanuit New York kwam over de beruchte 20 ton vracht waarvan lang de precieze inhoud niet kon worden vastgesteld. „Maar helaas blijkt dat niet zo te zijn. Er zit niets anders op dan deze zaak opnieuw uit te zoeken.”

De teleurstelling van de commissie is begrijpelijk. Met nog twee verhoorweken te gaan –morgenochtend hervat de commissie de openbare verhoren– moet zij vaststellen dat de parlementaire enquête tot nog toe maar weinig echte duidelijkheid opleverde. De informatie over de lang onbekend gebleven 20 ton vracht is binnen en dat kan het belangrijkste wapenfeit van de commissie worden genoemd. Maar dat wapenfeit wordt overschaduwd door ondduidelijkheid over de nieuwe 4 ton.

Resultaat
Op andere fronten dan de lading deed de enquête wel veel stof opwaaien, maar de commissie boekte al met al minder resultaat dan de ophef doet vermoeden. Ten aanzien van de toedracht van de ramp is nauwelijks meer bekend dan we al wisten. Weliswaar is nu duidelijk dat El Al soms vliegtuigen de lucht in stuurt die eigen onderhoudstechnici niet luchtwaardig achten, maar dat speelde in het verband van deze ramp geen rol.

Wel een rol speelt de route die het vliegtuig voor de crash precies vloog. De radarbeelden wonnen in de openbare verhoren aan geloofwaardigheid, maar de verklaring van getuige Kaspers, de Amsterdamse rechercheur die het vliegtuig een andere route zag vliegen, kon nog niet worden ontzenuwd. Ook de Amsterdamse politiewoordvoerder Wilting zag het vliegtuig een andere lijn volgen dan de officiële beelden aangeven.

Hetzelfde verhaal geldt ten aanzien van de berging. De vrees dat het aantal dodelijke slachtoffers hoger zou liggen dan 43 doordat lichamen in het vuur geheel zouden zijn verdwenen (verast), is wellicht in de verhoren getemperd, maar kan nog steeds niet als onzin worden afgedaan. De verdwenen cockpitvoicerecorder is nog steeds niet gevonden.

En dan is er natuurlijk het probleem van de mysterieuze mannen in witte pakken. Hoofdofficier Vrakking van het Haarlemse parket meldde dat we volgens hem „zoeken naar een zwarte kat in een donkere kamer die er niet is”, waar het gaat om de witte pakken. Maar intussen hebben nieuwe mediareportages aangetoond dat er wel degelijk iets is geweest en de veronderstelling dat de Israëlische veiligheidsdienst, de Mossad, ter plaatse is geweest, is bepaald niet ontkracht.

Gezondheid
Morgen en overmorgen gaan de openbare verhoren over de gevolgen van de Bijlmerramp voor de volksgezondheid. De commissie zal dan aan medisch specialisten en onderzoekers de vraag voorleggen in hoeverre al datgene wat is verbrand, naderhand schadelijke gevolgen kan hebben. Zolang echter van 4 ton vracht onbekend is om welke stoffen het gaat, zal ook op dit gebied onduidelijkheid blijven bestaan.

Huisarts Makdoembaks uit de Bijlmermeer verwoordde het in de eerste verhoorweek op een treffende manier: „Slachtoffers van de ramp hebben maximale duidelijkheid nodig over wat er in het ramptoestel heeft gezeten.” Zolang 4 ton vracht onbekend blijft, zullen mensen over hun gezondheidsklachten in het ongewisse blijven en zal ten minste de suggestie voortleven dat de klachten direct te maken hebben met de ramp.

De glans is er bij de parlementaire enquêtecommissie een beetje af. Haar grote onthullingen werden door de waarheid of door nieuwe vragen achterhaald. Er is geen cruciale informatie „onder de pet gehouden.” En de onderste steen is wat de lading betreft nog niet boven.

Kritiek
Wat overblijft is de kritiek. De lijst van criticasters die de commissie verwijten dat zij een vooringenomen, suggestieve en ontactische verhoormethode hanteert, groeide gisteren met de Amsterdamse burgemeester Patijn. In een brief aan de enquêtecommissie uit hij zijn zorg over de manier waarop verhoren worden afgenomen van hulpverleners. De weerslag op personen die naar „eer en geweten meewerken aan uw onderzoek” en zich „als een verdachte in de beklaagdenbank voelen is groot”, schrijft Patijn.

Volgens de burgemeester is het probleem dat de in het openbaar afgenomen verhoren alleen die onderdelen belichten waarbij wellicht vraagtekens geplaatst kunnen worden. „Dit is misschien niet te vermijden doch wel spijtig omdat daardoor een beeld kan ontstaan dat de totale rampbestrijding ondeugdelijk was. Dit leidt tot gevoelens van verdriet en diep onbehagen onder hulpverleners die bij het verlenen van hulp vaak tot het uiterste zijn gegaan. Zij verdienen dat het vele goede werk rond de rampbestrijding niet onderbelicht blijft”, aldus Patijn.