Binnenland

Ontbreken vrachtbrieven El Al-vlucht blijft raadsel

„Wij maken
dozen altijd open”

Door W. L. van der Staaij
SCHIPHOL – Explosieven of kindervuurwerk, haarlak of gifgas – de lading van vlucht LY 1862 is nog steeds niet precies bekend. Zijn de vrachtbrieven onder tafel geschoven, of zijn ze verbrand? De oorzaak van het ontbreken van een aantal documenten blijft de gemoederen bezighouden.

Minister Maij-Weggen en haar opvolger Jorritsma beweerden altijd dat het onderzoek naar de vrachtdocumenten prima was verlopen. De Kamer dacht er anders over en eiste vorig jaar een onderzoek. De commissie-Hoekstra concludeerde dat de betrokken instanties na de ramp niet naar de documenten hebben gevraagd.

Toch zijn alle gegevens over een vracht uit de documenten te halen. In de Bijlmer-affaire blijken de betrokkenen de papieren niet te kennen. Is er sprake van een collectief geheugenverlies, of mocht El Al een aantal papieren bij het invullen overslaan? Bij de normale gang van zaken in het vliegvrachtverkeer is er immers sprake van een lange keten van verzender naar ontvanger. Daarbij vindt diverse malen controle plaats van de vracht en de daarbij behorende vrachtbrieven.

Zo controleert Esch Aircargo in Hoofddorp altijd de goederen die ze van een klant (bijvoorbeeld Philips) krijgt. „Dat doen we echt niet steekproefsgewijs, maar bij elke vracht”, bevestigt M. Stroosma, woordvoerder van het expeditiebedrijf. „Dat houdt in dat we de dozen openmaken. Vervolgens bekijken we de producten aan de hand van de documentatie die de klant meegeeft. We lezen dus het etiket van de goederen. Als er op een potje ”chocoladepasta” staat, draaien we de dop niet open om te kijken of de smurrie echt broodbeleg is. Voor de controle zijn geen algemene normen. Elk bedrijf kan zijn eigen richtlijnen hanteren.”

Verlengstuk
Volgens Stroosma is het afhankelijk van de herkomst of de bestemming van de vracht welke vrachtpapieren nodig zijn. „Komen goederen uit ontwikkelingslanden, dan moeten er certificaten bij zitten die de juistheid van de herkomst en de inhoud garanderen. Dit is van belang om in aanmerking te komen voor subsidie. Betreft het een vracht uit de Verenigde Staten, dan zijn paklijsten, vrachtbrieven en facturen voldoende.” De woordvoerder van Esch Aircargo beklemtoont dat bij gevaarlijke stoffen in ieder geval een lijst met de gegevens daarover verplicht is.

De totale documentatie die zich ten slotte in het vliegtuig moet bevinden bestaat uit operationele en vrachtpapieren. Allereerst krijgt een gezagvoerder voordat hij opstijgt de Notification to Captain-papieren (Notoc). Deze lijst vermeldt alle gevaarlijke stoffen die het vliegtuig vervoert. Daarnaast krijgt hij de operationele papieren, zoals het vliegplan, de beladingsplattegrond van het vliegtuig en de gewicht- en balansgegevens. De gezagvoerder krijgt bovendien de shipper's declaration, een tabel met specifieke informatie over gevaarlijke stoffen.

Vrachtbrieven
Vervoert een vliegtuig gevaarlijke stoffen, dan moet dit ook uit de vrachtbrieven blijken. Daarom bevat de Master Airway Bill –dat is de vakterm voor de verzameling algemene vrachtbrieven– een lijst met alle te vervoeren goederen. De paklijsten, de facturen en de House Airway Bills –de lijsten met specifieke informatie– completeren de documentatie. Hoewel van El Al-vlucht LY1862 een groot gedeelte van deze vrachtbrieven is teruggevonden, ontbreekt er nog steeds een belangrijk deel, waaronder de Master Airway Bill en een gedeelte van de Notoc. Deze lijsten zouden opheldering moeten geven over 20 ton vracht.

Uit een aantal vrachtbrieven zou bovendien blijken dat er is geknoeid met gewichten, zo onthulden onderzoekers van de documenten. Volgens premier Kok valt El Al wat betreft de controle op en de inspectie van de vrachten onder „het algemene regime.” Uit de verhoren van de parlementaire enquêtecommissie blijkt echter dat veel vracht van El Al nooit werd gecontroleerd.

De premier ontkende 2 weken geleden dat El Al een bijzondere status op Schiphol had. Hij moest echter toegeven dat de luchtvaartmaatschappij wél een aantal voorrechten geniet op de nationale luchthaven, zoals eigen bewaking en een bijzondere positie bij de douane. Kok beriep zich op het feit dat Israëliërs meer risico lopen dan andere nationaliteiten. Vrijheden kunnen echter misbruikt worden. Heeft El Al inderdaad geprofiteerd van de Hollandse tolerantie, dan zou dat kunnen betekenen dat de ontbrekende vrachtbrieven nooit boven tafel komen.