Delen uit het verhoor van Koopmans

Meneer Koopmans, deze commissie kwam zeer onlangs in het bezit van een band waarop vele telefonische gesprekken staan die tot ongeveer een uur na de ramp vanuit de verkeersleiding zijn gevoerd. Waarom is deze band nooit voor vooronderzoek vrijgegeven?
„Deze band is altijd beschikbaar geweest voor onderzoek.”

Maar hij is nooit opgevraagd?
„Hij is nooit opgevraagd.”

Ik neem u even mee naar die band. Daaruit blijkt dat de verkeersleiding bij El Al een halfuur na de crash informeert naar de lading. El Al operations meldt dan –en ik citeer–: „Er was een behoorlijke hoeveelheid explosieven aan boord, cartridges, er was gif aan boord, er waren gassen aan boord, niet gevaarlijk, brandbare gassen, brandbare vloeistoffen.” En El Al dringt er dan op aan om over die uitspraken geen mededeling te doen. Een medewerker van de verkeersleiding zegt dat toe. En ik citeer weer: „Dat zullen ze niet van ons horen.” Wat vindt u van die houding?
„Wat ik hiervan zou willen zeggen is het volgende. Tijdens een werkbezoek heeft u uitdrukkelijk aan onze organisatie gevraagd: Levert u alles aan wat u heeft. Tegelijkertijd bereikten ons verzoeken van journalisten, al dan niet met een beroep op de Wet openbaarheid bestuur, tot het beluisteren van banden, waarbij vaak niet werd gespecificeerd welke banden. Vervolgens kwam bij mij de vraag op: Deze banden zijn opgenomen op een geluidsregistratiesysteem dat wij in 1992 gebruikten.

Inmiddels hebben we een ander systeem. Ik heb een van onze medewerkers de vraag gesteld: Kunnen wij die banden überhaupt nog beluisteren als de commissie of wie dan ook daarom vraagt? Dat bleek mogelijk. De betrokken medewerker zei dat er in de kluis nog twee banden lagen en vroeg wat hij daarmee moest. Mijn antwoord was duidelijk: We hebben de instructie dat soort banden te gebruiken.

Horende dat die banden in de kluis lagen, wat ik mij op dat moment niet realiseerde, maar ooit wel eens geweten heb, heb ik gezegd: Als daar informatie op staat die relevant is, lijkt het mij verstandig dat wij in ieder geval zelf weten wat er op die banden staat. Toen ben ik gestuit op de informatie waaruit u nu geciteerd heeft, die voor mij nieuw was en die mij verbaasde.”

Ik constateer dat uit die banden ook blijkt dat een halfuur later telefoongesprekken plaatsvinden tussen ten minste zeven mensen waarin besloten wordt die cruciale informatie –ik citeer– „onder de pet te houden”. Wat had men met die informatie moeten doen volgens u?
„Ik geef geen direct antwoord op uw vraag.”

Graag wel.
„Toen ik die informatie ontdekte, hebben we natuurlijk de betrokkenen bijeengebracht en gezegd: Hoe is dat verder gegaan? Ik heb u gezegd dat ze hebben geantwoord dat ze de beleidsverantwoordelijken daarover hebben ingelicht.”

Bij wie hadden zij dat moeten melden?
„Dat had in ieder geval gemeld moeten worden bij de leiding van onze organisatie.”

Is gebleken dat dat gebeurd is?
„Betrokkenen hebben mij verklaard dat dat gebeurd is op de ochtend na de crash en nog diezelfde avond gebeurd is naar de leiding van de Rijksluchtvaartdienst.”

Kunt u aangeven wie dat nog meer gemeld is?
„Het enige wat ik weet, is dat betrokkenen ook verklaard hebben hierover gesproken te hebben met functionarissen van de luchthaven Schiphol, die blijkens dezelfde verklaring op de hoogte waren.”

We hebben hier zaken waaruit blijkt dat er onzorgvuldig is omgegaan met informatie. U bent daar denk ik medeverantwoordelijk voor. Wat hebt u met die verantwoordelijkheid gedaan?
„Ik ben nu lid van het bestuur van Luchtverkeersleiding Nederland. Destijds bekleedde ik die functie niet.”

Betekent dat dat u zegt: Ik hoefde daarmee niets te doen?
„Ik heb u gezegd dat de informatie die ik u op 18 januari heb overhandigd voor mij nieuw was, dat die mij verbaasde en dat ik vond dat de commissie die zo snel mogelijk moest hebben.”

Had u het moeten weten?
„Ik vind dat ik het had moeten weten.”

Waarom worden vliegtuigen in nood niet naar onbewoond gebied of zee geloodst?
„Een gezagvoerder streeft naar veiligheid, voor zichzelf, voor zijn passagiers. In mijn opinie gaat dat streven hand in hand met veiligheid voor derden op de grond. Maar de veiligste plaats om te landen, juist in geval van nood, is een luchthaven. Daarom wordt luchtverkeersleiders geleerd een vliegtuig in nood zo dicht mogelijk bij een luchthaven te houden. De landingsbaan moet in een rechte lijn worden aangevlogen. Als onder de lijn bebouwing ligt, dan ligt daar bebouwing onder.”

Ik wil weten of de bebouwing een rol speelt in de afhandeling van zo'n vlucht.
„Nee. Die speelt geen rol.”

Is landing op water overwogen?
„In mijn opinie geen moment.”

Wat zou een noodlanding op het IJsselmeer hebben betekend, gegeven de geringe diepte van het water?
„Ik vind dat een speculatieve vraag.”