Strategen, diplomaten en politici

„Niemand heeft een pasklaar antwoord of scenario”, liet de bewindsman de Tweede Kamer gisteren weten. In de Kamer zelf zijn drie denkrichtingen waar te nemen: die van diplomaten, strategen en politici.

Wat te doen met de Kosovo Verificatie Missie (KVM), de bijna 200 OVSE-waarnemers die zich in Kosovo bevinden? Zij zijn daar om escalatie van het conflict tussen Albanese vrijheidsstrijders en het Servische leger te voorkomen en rapport uit te brengen aan de rest van de wereld. Het is de hamvraag van het politieke debat dat de Kamer gisteren voerde. Onmiddellijk terugtrekken, antwoorden de strategen. Juist op z'n plaats houden, reageren de diplomaten. Voorlopig nog in Kosovo laten, kiezen de politici.

De strategen vormen een kleine minderheid en hun standpunt vindt op internationaal niveau nauwelijks weerklank. Toch hebben CDA en SP een goed verhaal. „Sinds het bloedbad in Racak is het bestand dat Holbrooke namens de internationale gemeenschap met Milosevic sloot, failliet”, meent CDA-kamerlid Verhagen. „Het verdrag bestaat niet meer en bovendien wordt de waarnemers het werken onmogelijk gemaakt”, aldus SP-woordvoerder Van Bommel. „Waarom moeten ze dan nog blijven?”

Sterker nog, de strategen zijn van mening dat aanwezigheid van de waarnemers in Kosovo juist een vrijbrief geeft aan het geweld en van de NAVO een tandeloos gevaar maakt. Van Bommel: „De KVM levert de strijdende partijen de garantie dat van direct militair ingrijpen geen sprake kan zijn. De NAVO voert geen bombardementen uit zolang de eigen mensen nog in het gebied zitten.” Verhagen: „De regering betuigt steun aan eventuele luchtacties en wil tegelijk doorgaan met de waarnemersmissie. Dat is hinken op twee gedachten. De minister moet zich inzetten voor beëindiging van de missie. Alleen dan zal Milosevic het dreigen met militair ingrijpen serieus nemen.”

Diplomaten
PvdA, VVD en GroenLinks houden zich verre van het standpunt van de strategen dat de militaire druk op Milosevic moet worden opgevoerd. Zij kiezen voor diplomatieke pressie. Dat de waarnemers volgens CDA en SP uit Kosovo moeten worden teruggetrokken, vinden zij „te gek voor woorden.” „U hebt niets te melden”, luidt het verwijt van mevrouw Vos (GroenLinks). „Het CDA en de SP zeggen: Stop de missie en we zien wel”, meent VVD-kamerlid Blaauw. „Dat is geen beleid.”

De aanwezigheid van de waarnemers heeft wel degelijk een dempende invloed op het geweld, meent Vos. Volgens Valk (PvdA) zit de kwestie Kosovo in een „kritieke fase”, maar mag dat (nog) niet leiden tot de conclusie dat het verdrag heeft gefaald. „Aan het terughalen van waarnemers zijn we echt nog niet toe.” VVD'er Blaauw: „Hun taak is waarnemen en rapporteren. Dat hebben ze tot nu toe goed gedaan. Zij vormen de ogen en oren van rest van de wereld.”

Wat moet er volgens de diplomaten dan gebeuren? „De diplomatieke druk op Milosevic maximaliseren”, vindt Blaauw. Zijn PvdA-collega Valk wil Milosevic een ultimatum stellen. „Zijn troepen moeten terug naar het afgesproken gebied, hij moet de heer Walker als hoofd van de waarnemersmissie accepteren, hij moet de mensen van het Joegoslavië-tribunaal toelaten en akkoord gaan met het staakt-het-vuren.” Pas als Milosevic dan nog niet schikt, komt militair ingrijpen –en daarmee het terugtrekken van de waarnemers– in beeld.

GroenLinks wil „de diplomatieke druk opvoeren en het sanctiebeleid aanscherpen”, aldus Vos. Het liefst ziet zij een internationale vredesmacht in Kosovo, maar dat idee lijkt vooralsnog onrealistisch.

Politici
De politici houden het midden tussen de standpunten van diplomaat en strateeg. D66, SGP en RPF zijn bereid het regeringsbeleid voorlopig te steunen, maar vrezen voor een langdurig „kat-en-muisspel”, zoals SGP-kamerlid Van den Berg het gisteren noemde. D66-kamerlid Hoekema: „Het doormodderscenario lijkt voorlopig het enige wat ons rest. Maar het is een beetje een Saddam-Hoessein-scenario: Milosevic slaat een slag en de internationale gemeenschap doet een slagje terug.”

Een goed alternatief is er voorlopig niet, menen Hoekema en Van den Berg. „Dreigen met bombarderen kan pas als de waarnemers weg zijn”, meent Hoekema. „De aanwezigheid van de KVM zou een belemmering kunnen vormen voor het effectueren van een duidelijk signaal dat er luchtacties komen als Milosevic zich niet aan de afspraken houdt”, ziet ook Van den Berg in. Maar hij is nog niet zover dat hij de waarnemersmissie als failliet beschouwt, vertelt de SGP'er erbij.

Er moet een plan komen om de waarnemers in geval van militair ingrijpen zo snel mogelijk uit Kosovo te halen, vindt RPF-kamerlid Stellingwerf, die een herhaling van „Bosnië juni '95” vreest: „Een meerderheid valt aan, een minderheid slaat terug en de internationale gemeenschap zit met de waarnemers in haar maag.” D66'er Hoekema ziet het liefst dat Milosevic een eisenpakket krijgt aangeboden. „Dat zou kunnen overgaan in een ultimatum. Maar voor een effectief ultimatum moeten de waarnemers weg zijn.”