De nasleep van de Bijlmerramp

4 oktober 1992: Na het bijladen en tanken krijgt gezagvoerder Isaac Fuchs van El Al-vlucht 1862 om 18.20 uur van de verkeerstoren op Schiphol toestemming om op te stijgen voor een vlucht naar Israël. Om 18.27 uur meldt Fuchs dat hij ernstige problemen heeft. Om 18.28 uur: „Brand in de motor”.

Zeven minuten later meldt de bemanning dat ze de kist niet in de lucht kan houden. Nog geen 20 seconden later boort het vliegtuig zich in de flats Groeneveen en Kruitberg in de Amsterdamse Bijlmer. Een vuurzee: 43 mensen vinden de dood.

De dagen daarna starten tal van onderzoeken: naar de toedracht, de lading, de hulpverlening en de afwikkeling. Toenmalig minister Maij-Weggen van verkeer en waterstaat deelt mee dat alleen taxfree artikelen en een ongevaarlijke militaire lading aan boord waren.

September 1993: De eerste grote commotie over de precieze lading steekt de kop op. Minister Maij-Weggen geeft toe dat 10 ton van de 114,7 ton lading „gevaarlijk” was, maar gevaar voor de gezondheid is er niet.

Oktober 1993: De Raad voor de Luchtvaart houdt een hoorzitting. Minister Maij-Weggen ontkent lang dat in het vliegtuig uranium –als contragewicht– aanwezig was. Na speurwerk blijkt dat de ramp-Boeing toch 385 kilo verarmd uranium vervoerde. Ruim 225 kilo van het uranium komt nooit boven water. Bij verbranding van het materiaal kunnen radioactieve deeltjes vrijkomen.

24 februari 1994: De Raad voor de Luchtvaart concludeert in zijn rapport dat het afbreken van een ophangpen van een van de motoren –waarschijnlijk als gevolg van metaalmoeheid– de oorzaak is van het neerstorten van de El Al-Boeing. Het onderzoek van de raad is bemoeilijkt omdat de vliegtuigen van de Israëlische luchtvaartmaatschappij als deel van de militaire luchtvloot worden gezien en dus geen zwarte doos aan boord hebben. Ook de voicerecorder, met daarop de gesprekken in de cockpit, is onvindbaar.

Maart 1994: Volgens beladers in New York en Amsterdam vervoerde de Boeing munitie en militaire goederen.

Juli 1994: Steeds meer mensen die op de rampplaats in de Bijlmer zijn geweest melden gezondheidsklachten: vermoeidheid, slapeloosheid, concentratieverlies en huidziekten.

24 februari 1995: Minister Jorritsma, de nieuwe bewindsvrouw op Verkeer en Waterstaat, schrijft aan de Tweede Kamer dat zij de aanbevelingen van de Raad voor de Luchtvaart overneemt. Daarmee is de procedure die de Luchtvaartongevallenwet voorschrijft, afgerond.

14 mei 1996: Het tv-programma NOVA onthult dat een deel van de lading van het toestel nooit is onderzocht. Minister Jorritsma zegt in een spoeddebat toe dat zij meer duidelijkheid over de Bijlmerramp wil scheppen. Zij probeert de lijst met gevaarlijke stoffen van de regering van Israël of via El Al te krijgen.

Juni 1996: De kamercommissie verkeer en waterstaat stelt een werkgroep in die onder meer het mogelijk gesjoemel met de ladinglijsten van het vliegtuig moet onderzoeken.

4 augustus 1996: NOVA onthult dat van 36 ton van de lading geen vrachtbrieven aanwezig zijn. Het openbaar ministerie (OM) in Haarlem start een onderzoek naar mogelijke malversaties met de vrachtbrieven.

20 augustus 1996: Minister Jorritsma vraagt El Al om opheldering over de vrachtbrieven. De minister meldt die maand nog dat haar niets is gebleken van onvolledige vrachtbrieven.

13 september 1996: NOVA toont aan dat er verschillende versies van de vrachtbrieven bestaan. De stukken van minister Jorritsma zijn andere dan die waarop NOVA de hand legt. Jorritsma vraagt El Al weer om opheldering.

Januari 1997: De Israëlische krant Yediot Aharonoth beweert dat de Boeing sidewinder-raketten aan boord had. Volgens El Al waren er geen raketten of explosieven aan boord, maar reserveonderdelen voor straaljagers.

Juli 1997: Het OM in Haarlem heeft geen aanwijzingen gevonden voor gesjoemel met de vrachtbrieven van het ramptoestel.

Oktober 1997: In de hangar op Schiphol, waar de wrakstukken van de El Al-Boeing na de ramp naartoe zijn gebracht, worden restjes uranium ontdekt. Minister Jorritsma vraagt minister Sorgdrager van justitie om heropening van het strafrechtelijk onderzoek naar malversaties met vrachtbrieven. Jorritsma stelt ook de commissie-Hoekstra in, die onderzoek moet doen naar de manier waarop na de ramp informatie is verzameld.

Februari 1998: Minister Borst vraagt het Academisch Medisch Centrum in Amsterdam een groot gezondheidsonderzoek te doen. Het AMC weigert dat, zolang het niet over de volledige gegevens van de lading beschikt.

Tweede-Kamerlid Van Gijzel (PvdA) stelt vragen aan minister Borst over de volksgezondheid na de ramp. Zij zegt toe dat eerst de klachten zullen worden geïnventariseerd. Een maand later trekt minister Borst deze uitspraak in, omdat zij eerst op het onderzoek van de commissie-Hoekstra wil wachten.

Maart 1998: Visie –een stichting waarin betrokkenen bij de ramp hun krachten bundelen– meldt na onderzoek: in drie van de vijftien monsters van ontlasting van mensen die op of bij de rampplaats zijn geweest, blijkt een verhoogd uraniumgehalte aanwezig te zijn. De KLM laat onderzoeken of de gezondheidsklachten van personeel te maken hebben met de wrakstukken van de Bijlmer-Boeing die in de hangar lagen waarin de mensen werkten. Het AMC start zijn onderzoek naar gezondheidsklachten.

April 1998: De rijksrecherche deelt na commotie hierover mee dat de 'maanmannetjes' die direct na de ramp in de Bijlmer zijn gezien, geen mensen van veiligheidsdiensten waren, maar Amsterdamse GGD'ers.

21 april 1998: De Israëlische minister van vervoer zegt toe alle vrachtbrieven aan zijn collega Jorritsma te zullen overhandigen. Later op de dag blijkt dat hij die belofte niet kan waarmaken.

22 april 1998: In de Tweede Kamer tekent zich een meerderheid af voor een parlementaire enquêtecommissie over de Bijlmerramp.

Juni 1998: PvdA-kamerlid Van Gijzel wil een nader onderzoek naar de betrokkenheid van de inlichtingendiensten rond de ramp. De Kamer wacht nog met het instellen van een parlementaire onderzoekscommissie.

Het tv-programma Zembla toont aan dat de verongelukte Boeing wel degelijk munitie heeft vervoerd, hoewel Verkeer en Waterstaat dit officieel steeds heeft ontkend.

15 juli 1998: De commissie Hoekstra doet uitspraak over informatieverzameling na de ramp: het onderzoek naar de lading is te laat begonnen.