Herdenking ook van gevallenen in vredesmissies

„Verleden is onvoltooide tijd”

Schrijver Adriaan van Dis pleit tijdens de plechtigheid voor een gedegen historisch onderzoek. „Het gaat niet om het gelijk van nu, evenmin om hoe we het verleden in het heden kunnen gebruiken, maar om het achterhalen van de ware historische toedracht”.

Volgens de schrijver –geboren uit ouders die in Indië de oorlog meemaakten– „kunnen we nu helderder denken en meer afstand nemen om het verleden in al zijn nuances te ontleden”.

De humanistische hoofdraadsman J. P. de Vries van de krijgsmacht noemt als eerste de slachtoffers die tijdens vredesmissies, onder meer in het kader van de Verenigde Naties, zijn gevallen. Volgens De Vries is het „verleden onvoltooid voor degene die de realiteit van de geschiedenis tot zich laat doordringen. Wie gevoelig is voor het verleden, staat open voor het heden. Wie vergeet, wordt medeplichtig aan en doof voor geluiden van nieuwe vervolging en verdrukking”.

Mijn Schild
Het koor Malle Babbe laat het Largo uit de negende symfonie van Antonin Dvorák horen. De zangers voeren het werk uit zoals het oorspronkelijke koor dat in het jappenkamp deed, zonder woorden dus. Dichter Leo Vroman leest zijn gedicht “De laatste wereldvrede” voor.

Na de herdenkingsdienst stromen de 2000 gasten naar buiten, voor de kranslegging op de Dam. Onder hen veel oud-verzetsstrijders en nabestaanden. De kransen worden dit jaar gedragen door Nederlandse scouts die later dit jaar naar de Wereld Jamboree zullen gaan. Om de vele toeristen duidelijk te maken wat er aan de hand is, legt de ceremoniemeester in het Engels uit wat Nederland op 4 mei herdenkt. Een Chinees klimt op een elektriciteitskastje en verschaft zich zo een vorstelijk plekje.

De 22 meter hoge piloon van het Nationale Monument torent boven de mensen uit. Het monument is gerestaureerd, in Duitsland. De duiven vliegen af en aan. In vrijheid in de lucht, maar onrustig omdat hún plekje, de Dam, hun is ontnomen. Want aan weerszijden van de dranghekken staan veel mensen. Het is een gemêleerd gezelschap, jong en oud is naar Amsterdam getogen. „Die heeft veel ringen in haar oor. Zes, zeven...”.

„Bolkestein is er ook”, zegt een jongen tegen zijn vriendin. „Ik zie Van den Broek en Wolffensperger. Die Thom de Graaf is groot”. „Bas van der Vlies zie ík staan”, zegt een andere belangstellende. De politici zijn er, allemaal. De Johan Willem Friso Kapel speelt vóór de ceremonie merendeels allerlei liederen. Een met een ongekend diepe strekking: „Zoekt eerst het Koninkrijk van God”.

Als enige
Tegen acht uur komt de Koningin met haar gevolg naar het Nationale Monument. Ook de ceremoniemeester noemt nadrukkelijk de gevallenen tijdens vredesmissies. Een in het zwart geklede Koningin legt samen met haar prins-gemaal als enige de krans vóór acht uur.

De trompettist speelt de “Last post”. De klok van het Paleis op de Dam laat haar acht slagen horen. Als de laatste wegsterft, is het stil. Doordringend stil. Alleen het verre gekrijs van een meeuw en het klapperen van de touwen tegen lege vlaggenmasten zijn te horen. Alle Nederlanders denken, als het goed is, aan de duizenden die voor hun vrijheid het leven gaven.

Alweer snel klinken daar de tonen van het Wilhelmus, dat akelig slecht wordt meegezongen. Is het schroom, of gebrek aan kennis?

De vlaggen gaan weer in top. Burgemeester Patijn van Amsterdam neemt het woord. Hij vraagt nadrukkelijk ook aandacht voor het lijden in Indië. Het verleden is volgens hem niet voorbij. „Het is steeds bij ons. Het gedenken verbindt het verleden met de toekomst. Het beschermt het verleden, onttrekt het aan de vergetelheid”.

„In iedere nieuwe dictatuur is het afschaffen van het verhaal en de vernietiging van de herinnering een van de eerste maatregelen. Daarmee begint de knechting van de mens. Wij zijn echter vrij...”.

Hierna volgt de kranslegging. Eerst de voorzitters van de beide Kamers van het parlement, Korthals Altes en Bukman, dan minister-president Kok, de ministers Borst en Voorhoeve en vertegenwoordigers van de Antillen en Aruba. Daarna is de krijgsmacht aan de beurt, de gemeente Amsterdam en vertegenwoordigers van de nabestaanden. Het zijn meest witte kransen.

De kapel laat liederen horen uit het christelijk verleden van Nederland. De titels zijn niet zonder betekenis: Wilt heden nu treden; Blijf bij mij Heer; Vaste rots van mijn behoud; Grote God, wij loven u; O God, die droeg ons voorgeslacht. Die geven aan waar een natie wél bij vaart.