„We hebben niets op de plank”

Met name in Rotterdam en Amsterdam vinden dagelijks immense stromen passagiers via kilometerslange metrotunnels hun weg. Menigeen die ooit een halfuurtje in zo'n donkere metrobuis heeft gezeten, slaakt een zucht van verlichting wanneer het daglicht weer in zicht komt. Je moet er niet aan denken dat er iets mis gaat in zo'n ondergrondse gang. Hulpdiensten worden gedwongen daar wel over na te denken. Het redden van levens staat daarbij voorop. Zij zijn daar toch wel op voorbereid?

Metro
Het eerste telefoontje naar de Maassstad geeft geen hoopgevend beeld. R. Karremans, stafverpleegkundige van de ambulancedienst, kan niet direct zeggen of er iets op de plank ligt voor het geval zich een ongeluk voordoet in een metrotunnel. „Ik weet wel dat er dit jaar nog een scenario wordt geschreven voor een oefening in een van de metrobuizen”, zegt hij. „Bij die oefening zal ook de hulpverlening door de GGD betrokken zijn”.

Na onderzoek moet Karremans concluderen dat er bij de GGD geen plan van aanpak is. Hij geeft toe dat een ondergronds ongeluk een reële situatie is. „Zelf reis ik dagelijks met de metro en dan kun je je afvragen hoe het met de hulpverlening zal gaan als er een ongeluk gebeurt. Ik vind dat we daar als geneeskundige dienst snel iets aan moeten doen”.

Weet het Rotterdamse openbaarvervoerbedrijf RET wellicht iets meer? „Nee”, is het resolute antwoord van een lid van het calamiteitenteam. „We hebben 24 uur per dag en zeven dagen per week een aantal mensen beschikbaar. Als er iets gebeurt, waarschuwt onze centrale post dit team. Maar de activiteiten van het team zijn helemaal toegespitst op de technische hulpverlening. Als er sprake is van slachtoffers, dan heeft de centrale post de opdracht medische hulp in te roepen via de meldkamer van de politie. Daarmee is de poot van de medische hulpverlening voor ons afgedekt”, zegt de woordvoerder.

Improvisatie
Naast Rotterdam heeft ook Amsterdam een metronet. „Op eventuele ongevallen en calamiteiten zijn we niet voldoende voorbereid”, zegt P. Hartog, hoofd van de centrale post ambulancevervoer. „Als we met onze medische hulp ondergronds moeten, zijn we aangewezen op veel creativiteit en improvisatie. Gelukkig hebben we hier en daar in de straat zogenaamde noodluiken, waardoor we een eventuele onheilsplek zo dicht mogelijk kunnen benaderen. En we hebben natuurlijk ons algemene rampenplan, maar dat is in het geheel niet toegespitst op ondergrondse situaties”.

„We hebben een keer geoefend, kort nadat de metro ging rijden”, vervolgt Hartog. „Maar dat is al weer erg lang geleden. Met NS hebben we nog niet zolang geleden een oefening gehouden in de Schipholtunnel. We zijn er van doordrongen dat die ene keer oefenen niet voldoende is. Ik heb net met onze directeur afgesproken dat we nog dit jaar iets moeten doen aan de voorbereiding van medische hulpverlening ondergronds”.

Railkarretje
„Overdag oefenen in een metrotunnel is niet mogelijk”, zegt R. van Dijk, staffunctionaris rampenbestrijding van de GGD Amsterdam. „We hebben in 1989/1990 een keer een nachtoefening gehouden met een in scène gezet ongeval in een metrobuis. Voor ons was die oefening niet zo interessant omdat we alleen maar betrokken waren bij het bovengronds afvoeren van slachtoffers. En dat is juist voor ons geen enkel probleem”.

„Wel hebben we het nodige van deze oefening geleerd. Nadien zijn er verschillende dingen aangepast. Zo bleek dat de deuren van de metrotreinstellen niet open konden toen de stroom was uitgevallen. Daar is meteen iets op gevonden. Verder is er een railkarretje ontwikkeld waarop hulpverleningsmateriaal kan worden vervoerd. Er passen ook drie brancards op. Ten slotte is er een nauwkeurig protocol getest om vast te stellen of de metrorail inderdaad zonder stroom is”.

Van Dijk meldt dat er nog dit jaar een oefening in de Hemspoortunnel wordt gehouden en dat er samen met metro en spoorwegen zes oefeningen worden voorbereid om de functie van coördinator rampterrein te beproeven. Eén ding is helder: de medische sector heeft genoeg te verbeteren.