Laatste ronde voor de bokser

SS-officier Dirk Hoogendam is berucht geworden door de mishandelingen en martelingen die hij in 1944 en 1945 in het Drentse Hollandscheveld pleegde. Hij wordt vaak in één adem genoemd met Auke Pattist, de oorlogsmisdadiger die in maart van dit jaar in Spanje overleed zonder ooit voor zijn daden te hebben geboet. Volgens historicus A. Metselaar, die een boek schreef over de regio Hoogeveen in de Tweede Wereldoorlog, voerden beide heerschappen een schrikbewind in de omgeving van Hollandscheveld.

Hoogendam leidde samen met Pattist vele razzia's tegen Joden en verzetsmensen. In de openbare lagere school naast de hervormde kerk in Hollandscheveld hadden de verhoren van de opgepakte mensen plaats. Bij deze verhoren schepte Hoogendam, destijds een ervaren bokser, er behagen in om mensen met de rug tegen een muur te zetten en ze dan met de volle vuist in het gezicht te slaan, zodat de slachtoffers tegen de muur sloegen en terugstuitten. De martelpraktijken van Hoogendam en consorten waren zo wreed, dat de angst- en pijnkreten van de slachtoffers tot ver rond de school hoorbaar waren.

Christelijk
Dirk Hoogendam wordt op 18 mei 1922 te Vlaardinger-Ambacht geboren. Na drie jaar verhuist het gezin Hoogendam naar Oostvoorne. Dirk groeit op in een „zeer christelijk gezin”, aldus de buren. Het gezin wordt overigens al spoedig gemeden vanwege Dirks sympathieën voor nazi-Duitsland.

In Brielle bezoekt de jonge Hoogendam de hbs, waar hij in 1940 eindexamen doet. Dat hij pro-Duits is, steekt hij niet onder stoelen of banken. „Hij zong verkeerde liederen, samen met onze geschiedenisleraar”, vertellen zijn klasgenoten later.

Rond zijn eindexamen loopt Dirk met het idee zich aan te sluiten bij de SS. In 1942 komt hij echter terecht bij de politie in Diepenveen. Op een kazerne in de buurtschap Schalkhaar krijgt hij een politieopleiding die op Duitse leest is geschoeid. In oktober 1942 slaagt de aspirant-agent voor het examen. In februari 1944 blijkt Hoogendam als luitenant der Staatspolitie aan de Politie Officiersschool in Apeldoorn te zijn verbonden.

In maart 1944 trouwt hij in het Limburgse Nieuwenhagen met de rooms-katholieke Philomene Maria Catharina Vaessen. Hoogendam, gedoopt in de Nederlandse Hervormde Kerk, is op dat moment geen lid meer van een kerk, hoewel hij aangeeft nog steeds „gottgläubig” te zijn. In oktober 1944 wordt een zoon geboren.

In april 1944 vertrekt Hoogendam als officier van de Waffen-SS naar het Oostfront. In juli van datzelfde jaar heeft hij voor het laatst contact met zijn vrouw. Na de oorlog laat ze zich van haar man scheiden en treedt ze opnieuw in het huwelijk.

In het najaar duikt Hoogendam in Hollandscheveld op. Als gevolg van een schotwond in zijn rug is hij niet meer in staat naar het front terug te keren. Hij gaat zich bezighouden met het opleiden van soldaten. Hier ontwikkelt Hoogendam zich tot de gevreesde SS'er die samen met Auke Pattist Hollandscheveld en omgeving terroriseert.

Levenslang
Na de oorlog wordt Dirk Hoogendam onmiddellijk opgepakt, maar hij weet aan zijn rechters te ontkomen. In augustus 1945 ontsnapt hij uit strafkamp Harskamp en vlucht naar Duitsland, waar hij een nieuw leven begint. In 1950 veroordeelt het tribunaal van Assen Hoogendam bij verstek wegens landverraad ter dood. De straf wordt later omgezet in levenslang.

Op 7 april van dit jaar bericht De Telegraaf na een tip dat Hoogendam in Ringgau in het Duitse Hessen woont. Op 12 mei overhandigt justitie hem het vonnis uit 1950. Omdat Hoogendam in de veertien dagen daarna geen gebruik maakt van de mogelijkheid om in hoger beroep te gaan, kan Nederland nu aan Duitsland vragen de voormalige SS'er uit te leveren.

Ook al komt er een officieel verzoek om uitlevering, de kans dat Hoogendam inderdaad naar Nederland komt, is klein, onder andere omdat Duitsland eigen onderdanen niet aan andere landen uitlevert. Het heeft er dus alle schijn van dat de bokser ook zijn laatste ronde gaat winnen.