JSF vliegt op Volkel geen meter

De grijze Joint Strike Fighter (JSF) is van de Amerikaanse vliegtuigbouwer Lockheed Martin. Het model op ware grootte wordt behandeld als zijnde het kroonjuweel van de Koningin van Engeland. Mannen met fluwelen handschoenen zetten 'm in elkaar, een blik in de cockpit is slechts aan een enkeling voorbehouden en de regels zijn even streng als in het Rijksmuseum: kijken mag, maar aanraken niet.

Lockheed showt zijn JSF-model maar wat graag. Met rivaal Boeing is de vliegtuigbouwer in de race om „de order van de eeuw.” Volgend voorjaar beslist de Amerikaanse regering wie de JSF voor luchtmacht, marine en mariniers mag bouwen. Een order van 3000 toestellen. In Nederland ligt ook 12 miljard gulden klaar om een opvolger voor de F-16 te kopen. Vanaf 2010 wil de Koninklijke Luchtmacht met iets nieuws voor de dag komen. Het hart van de vlieger gaat uit naar de Amerikaanse fighter. Maar de mond is op slot. Kabinet en Kamer maken de keuze.

Allerbeste
Juist gisteren werd bekend dat de aanloopkosten voor deelname aan het JSF-project veel hoger zijn dan geraamd. De Nederlandse belastingbetaler moet niet 1 miljard maar 2,7 miljard gulden neertellen, al wordt mogelijk een deel van dat geld terugverdiend. Veel te veel, oordelen verschillende fracties in de Tweede Kamer. Een Kamer overigens die zelf onderzoek doet naar wat het allerbeste is voor de luchtstrijdkrachten.

Behalve JSF is er de Eurofighter, het succesvolle Europese product dat vorige maand glorieerde op de Engelse luchtvaartbeurs in Farnborough. Ook de Franse Rafale en de Saab Gripen uit Zweden staan officieel op het keuzelijstje. Deze kandidaten zijn op Volkel in actie te zien en te horen. Behalve de JSF. Want die vliegt nog niet.

Maar is er nog wel sprake van een keuze? Zit de Nederlandse luchtmacht niet vast aan die van de Verenigde Staten? Bijna alles wat vanaf Nederlandse militaire vliegvelden opstijgt (F-16's, Chinook- en Apache-helikopters) komt uit Noord-Amerika. Bij JSF nestelt de luchtmacht zich ook weer veilig in de armen van Big Brother. Sinds enkele jaren heeft Nederland een bureau op het JSF-kantoor in Washington, dicht bij het Pentagon. Dicht bij het vuur.

Kolonel Jouke Eikelboom zat twee jaar op die stoel. Nu is hij commandant van de vliegbasis Volkel, waar volgende week de open dagen zijn. „We hebben er belang bij om er in Washington bij te zijn”, zegt hij hoog boven de Waddenzee aan boord van het tankervliegtuig van de luchtmacht, de KDC-10. Uit het raampje zijn twee F-16's te zien die op hun beurt wachten om al vliegend te worden bijgetankt.

Klein land
Natuurlijk moet Nederland naar de opvolger van de F-16, zoals dat heet, ”gedegen onderzoek” doen en ”de capaciteiten van de toestellen” naast elkaar leggen. Daar komt nog iets bij, vindt Eikelboom. „Des te meer toestellen er gebouwd worden, des te efficiënter is het voor de bv Nederland. We zijn een klein land en dan moet je niet een te grote broek aantrekken, maar aanhaken bij een grote order. Dat geldt voor zowel industrie als overheid. Zo veel mogelijk capaciteit voor zo weinig mogelijk geld.”

Van de F-16 zijn er wereldwijd ongeveer 4000 gemaakt. Van de Joint Strike Fighter zullen er minimaal 3000 uit de fabrieken rollen. Eurofighter heeft tot nu toe bijna 700 bestellingen. „Het is jammer dat we in Europa bezig zijn met het bouwen van drie verschillende vliegtuigen”, meent Eikelboom. „We zouden beter de handen ineen kunnen slaan om de concurrentie met de Verenigde Staten aan te gaan.”

Iets wat ook telt, is de (politieke) ambitie van Nederland. „Willen we blijven meedoen in de internationale arena dan moet je zorgen voor een geloofwaardig luchtwapen”, stelt Eikelboom. Hij weet waar hij over praat. In 1995 viel hij met zijn F-16 de Bosnische Serviërs aan. „Het luchtwapen is effectief. Je kunt er snel mee beginnen maar ook snel weer mee stoppen.”

Bij grote luchtoperaties nemen de Amerikanen het voortouw. Tijdens het Kosovo-conflict begin vorig jaar vlogen ze maar liefst tweederde van het totale aantal vluchten. Dat de Nederlandse luchtmacht in de operatie zo succesvol mee kon doen, was onder andere doordat ze net als de Amerikaanse luchtmacht met F-16's vliegt. „We zijn de grootste van de kleintjes. We doen mee omdat we dezelfde taal spreken.” Of dat ook zo is met een niet-Amerikaans toestel is nog maar de vraag.

Vlucht
Een nieuw toestel is een, de vlieger is twee. De luchtmacht heeft de nodige problemen om de gelederen te vullen. Om jongeren over de streep te trekken schermt de luchtmacht met het snelste wapen dat ze in huis heeft. Solliciteer en win een vlucht met een F-16. Er zijn plannen om ook werkstukken van middelbare scholieren te belonen met een rondje wolken in de Fighting Falcon.

Tijdens een persconferentie aan boord van de KDC-10 presenteerde de luchtmacht onlangs het programma voor de open dagen. Op Volkel zijn 200 vliegtuigen en helikopters op de grond en in de lucht te zien. Er zijn twee demonstratieteams: de Engelse Red Arrows en Patrouille de France uit Frankrijk. Zestien Nederlandse F-16's zullen een massale aanval uitvoeren op de vliegbasis.

Op 1 september gaan de poorten van Volkel om 9.00 uur open, zaterdag 2 september is iedereen al vanaf 8.00 uur welkom. De toegang is gratis. Bussen rijden vanaf Uden-centrum en het NS-station Oss.