De grenzen van een kroonprins

Het ging al bijna vanaf de start mis. In januari 1998 kreeg prins Willem-Alexander een telefoontje van IOC-voorzitter Samaranch. Hij kon het tweede Nederlandse lid van het IOC worden. De prins had er wel trek in. Hij hapte toe nadat hij fiat van het kabinet kreeg. Het probleem was dat er nog vijf kapers op de kust waren. Een van hen, Huibregtsen, spuwde zijn gal in de Volkskrant een paar dagen nadat de benoeming van de prins was bekendgemaakt.

Storm
Een klein beetje tegenwind was het nog maar. Een paar maanden later stak de storm op. Het IOC kwam onder vuur te liggen. Leden van de olympische beweging hadden steekpenningen aangenomen van kandidaatsteden, in ruil voor hun stem. Voor het kabinet reden om zich op het IOC-lidmaatschap van de troonopvolger te beraden. Nadat het IOC had besloten schoon schip te maken, gaf premier Kok vorig voorjaar alsnog groen licht. Niets stond de daadwerkelijke toetreding van de prins tot het IOC nog in de weg.

Binnen het comité trad de prins toe tot de solidariteitscommissie, die onder meer studiebeurzen geeft aan sporters uit derde-wereldlanden. Vorig jaar december volgde het lidmaatschap van de nominatiecommissie. Deze commissie was een van de maatregelen om het IOC in de toekomst lelieblanke leden te bezorgen.

Op het moment dat Willem-Alexander lid werd, moest het werk van de commissie nog inhoud krijgen. Aan die inhoud heeft de prins de afgelopen zeven maanden vorm gegeven. Hij kreeg door dat, wilde hij lid blijven van de commissie, dat in de toekomst kon botsen met zijn positie als troonopvolger. Hij zou in situaties kunnen raken die hem kwetsbaar zouden maken. Dat wilde de prins niet. Hij is daarom uit de commissie getreden.

Gevaar
Had de prins deze afloop niet van tevoren kunnen voorzien? Een commissie die is ingesteld om het IOC te reinigen, zal juist strenge regels opstellen. Die zullen ertoe leiden dat leden niet zomaar toe kunnen treden. Wie lid is van zo'n commissie, krijgt vroeg of laat met kritiek te maken. Tegen kritiek op zich kan Willem-Alexander wel. Iets anders wordt het als die kritiek een politieke of bedenkelijke lading krijgt. Dan dreigt het gevaar dat hij in opspraak raakt.

Dat gevaar was er in de ogen van de prins en de regering, die voor zijn doen en laten de ministeriële verantwoordelijkheid heeft, in december niet. Nu duidelijk is wat de commissie gaat doen, was de kans op geharrewar niet uitgesloten. Daarom is de prins deze week teruggetreden uit de commissie. Hij heeft de grenzen van zijn doen en laten verkend en heeft de juiste beslissing genomen voordat het te laat was.

Het zal niet de laatste keer zijn dat de prins merkt dat zijn vrijheid beperkt is. Bij het zoeken naar een zinvolle invulling van zijn bestaan stuiten hij en de regering steeds op de bijzondere positie die de kroonprins in het staatsbestel inneemt. De ministeriële verantwoordelijkheid geldt voor hem als troonopvolger veel meer dan voor zijn pasgetrouwde neef, Bernhard jr. Dat neemt niet weg dat niemand wil dat hij zijn tijd doodt met linten knippen. Als er een zinnige bezigheid opdoemt, zullen hij en de regering iedere keer opnieuw de grenzen verkennen. Vaak zal het kunnen, maar soms ook niet.

Watermanagement
Het terugtreden uit de nominatiecommissie maakt de prins niet werkeloos. Hij blijft lid van de solidariteitscommissie van het IOC en zal mogelijk nieuwe functies binnen de organisatie gaan bekleden. Het IOC-lidmaatschap vormt ook niet het leeuwendeel van zijn werk. De meeste tijd, ongeveer twee dagen per week, besteedt Willem-Alexander aan het watermanagement.

Dit aandachtsgebied heeft hem heel wat krediet bezorgd. Met zijn voorzitterschap van het Wereldwaterforum afgelopen maart gaf hij zijn visitekaartje af. Het watermanagement was niet zomaar een tijdsbesteding voor hem. Hij was in dik twee jaar uitgegroeid tot een echte deskundige, zo moesten vriend en vijand toegeven. Ook in eigen land neemt de waardering toe. Zo zal de prins dit jaar nog voorzitter worden van de Commissie Integraal Waterbeheer, die onder meer de minister van Verkeer en Waterstaat advies geeft.