Tweezits stadsautootje smart maakt echt alle tongen los

Voor of tegen

Op het moment dat we de auto na een week gebruik terugbrengen bij het smart-centre op industrieterrein de Binckhorst in Den Haag, staat het plein rond de smart-toren vol met nieuwe afleveringen van het Mercedes-Swatch-avontuur. In de hectiek van dat moment vertelt adviseur –„nee, geen verkoper, we adviséren de klant”– Erwin Pitlo dat het de voorbije week „een gekkenhuis” was. „Een recordweek, 35 stuks de deur uit. De smart-toren raakte helemaal leeg. De laatste dagen zijn er vier trailers vol bezorgd.” De kleuren ”jack black” en ”mad red” overheersen. ”Mad red”, ons kakel-lipstickrozerode exemplaar, inspireerde vooral dorpelingen tot het maken van allerlei snedige associaties, zo bleek die week. Stedelingen reageren op dat punt gematigder.

Hij is een maand of acht op de Nederlandse markt en er rijden er inmiddels zo'n 1800 stuks van rond. Nog nooit werd er zo (uit)gekeken naar een nieuwe auto, zeggen trendwatchers. En nooit eerder verschenen zo veel artikelen in zo'n korte tijd over een nieuw product. De ingebonden knipselboeken sinds januari 1999 beslaan zeker 20 centimeter boekenplank, de afleveringen van het jaar daarvoor gemakkelijk een meter. Robert Moens van adviesbureau Winkelman & Van Hessen aan het Haagse Bankaplein kent alle emoties die de smart in mensenharten losmaakt. Geduldig blijft hij wijzen op de eenzijdigheid van de berichtgeving. Hij is ervan overtuigd dat het opvallende autootje zal zegevieren, alle anders getoonzette berichten ten spijt. Een vierzitter komt eraan, net als een turbodieselvariant.

Ingeheid
De eerste, goudgeld kostende reclamecampagne is afgerond. „Daarmee moest de naamsbekendheid er worden ingeheid.” Nu, dat is gelukt. De tweede campagne, onlangs gestart en doorlopend tot eind van dit jaar, is meer gericht op de productkenmerken. „Veiligheid, verhouding prijs/kwaliteit, gunstige financieringsvormen.” Omdat er veel wordt geschreven over de vermeende onveiligheid van de smart, pakt Moens er maar even de laatste officiële crash-tests bij.

„Veel mensen redeneren: extreem klein kan niet veilig zijn. In de smart van 2,5 meter zou je meer gevaar lopen dan in een andere kleine auto omdat de kreukelzones zichtbaar afwezig zijn. Het tegendeel is waar. Bij een frontale botsing dringt de Tridion-kooi van de smart ver in de kreukelzone van de 'tegenstander'. De vervormingen aan het eigen voertuig zijn gering.” De tests van het Duitse keuringsinstituut TüV wijzen uit dat de smart –standaard twee airbags– beduidend beter scoort dan de Daewoo Matiz en de Seat Arosa en heel veel beter dan de Daihatsu Sirion en de Renault Twingo.

Het grootste punt van discussie zal, zolang de smart in zijn huidige verschijningsvorm bestaat, het veercomfort zijn. Onze eigen ervaring op de dwarsribbels van bruggen en viaducten, op Antwerpse kinderkopjes en op Veluwse woonerven zijn, net als in veel autobladen beschreven, redelijk dramatisch, terwijl we toch een exemplaar meekregen met extra dempers en een 2 centimeter langere veerweg.

Wielbasis
„De vering blijft een gevoelig issue”, beaamt Moens. Voor een groot gedeelte zal er toch niets aan te doen zijn, omdat de wielbasis nu eenmaal 1,80 meter is en dat ook zal blijven. „Een grotere wielbasis geeft meer comfort, dat is zo. Maar de smart heeft zo veel andere leuke elementen en is zo compleet uitgerust, dat de kopers de stugheid graag voor lief nemen.”

Pitlo, voorheen tien jaar lang filiaalhouder voor Free Record Shop, somt alle recente voordelen op: prijsverlaging, gratis inbouwen van de automaat in de Pulse-versie (Pure, Pulse en Passion vormen een opklimmende reeks uitrustingsniveaus), een zeer geringe financieringsrente, kosteloze opties en nog veel meer. Daar staat tegenover dat er in de vier smart-centra (Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht) niet te onderhandelen valt. De prijzen staan vast. Een eventuele inruilauto tot 3,5 meter wordt in de centers verkocht, de rest gaat rechtstreeks door naar de handel.

Pitlo is bijzonder enthousiast over de stijgende verkoop die optreedt, dwars tegen alle negatieve berichtgeving in. „De smart is zo'n goed ontwerp, dat verkoopt zichzelf. Als mensen hier in het begin binnenkwamen, kletste ik ze de oren van het hoofd. De laatste maanden is mijn spraakwater met minstens de helft gereduceerd: de auto verkoopt zichzelf veel beter dan ik dat kan doen. Je moet er inzitten, hem ervaren. Ik adviseer alleen maar als mensen twijfelen of een bepaalde uitvoering bij hen past of niet. Ik heb net mijn eigen demo ingeruild, na 19.000 kilometer in een halfjaar. Honderden mensen hebben erin gezeten, zijn enthousiast geraakt.”

Vlo
Even later, op de snelweg richting Rotterdam en Antwerpen, blijkt snel wat de smart losmaakt in medeweggebruikers. Mercedes- en Porsche-rijders doen vooral of ze last hebben van die rare vlo op hun rijweg. Nagenoeg alle passanten werpen een blik op de vleesgeworden nietigheid, de een meewarig, de ander opgetogen. Op de Antwerpse parkeerplek –elk gaatje is bruikbaar, dat is echt het grootste voordeel van de smart– trekt de roze 'vlek' te midden van de Vlaamse grauwheid onmiddellijk alle bekijks. Een wat 'verschoten' Belg van rond de zestig lacht: „Als ik 'm niet zag, dan zou ik het niet geloven dat zoiets bestond. Denk je dat m'n hondje achterin zou willen zitten?”

De pontbaas van het veer over de IJssel bij Bronkhorst rekent het volle tarief. „Ik kijk niet naar de lengte. Het ding heeft gewoon vier wielen.” Zijn redenering duldt geen tegenspraak. Achter onze smart staat een bedaagde 'Japanner', eigendom van de familie Van der Ploeg uit Gorssel. „Heel leuk hoor, die smart, maar we zouden hem zelf nooit kopen”, zegt het echtpaar, vijftigers. „Hij lijkt echt te veel op die bejaardenautootjes met zo'n bordje met 45 kilometer achterop.”

Voor de pomp bij ”Het Wapen van Bronkhorst” zetten we de smart provocerend neer, parkeerverbod of niet. Detoneert hij nu echt zo vreselijk op het Gijsbertplein 1344, of toch juist niet? Op het terras vol 55-plussers breken glimlach en grimlach tegelijkertijd door. Auto's moeten op de P-plaats achter het restaurant, zegt de eigenaar van de uitspanning. Maar de smart is geen auto, edoch een geheel nieuw vervoersconcept, leggen we hem uit. Als de surveillerende agent dat straks ook maar snapt.

Opnieuw blijkt: de naamsbekendheid is enorm, ook onder de categorie vrouwen die in andere gevallen niet verder komt dan de aanduiding „het was een witte” of „het is een rode.” Een vutter uit Drenthe is snel klaar met onze lipstickrode 'Big Mac'-op-wielen. „Hij maakt op mij geen enkele indruk, terwijl ik juist val op bijzondere auto-ontwerpen. Oude Engelse auto's met een open kap vind ik vreselijk mooi. Wat is de meerwaarde van zo'n smart? Nee, geef mij maar een gewone.” Op dat moment komt langzaam een 'gewoon' Peugeootje 205, ooit een aardig ontwerp, langsrijden. Naast de smart oogt het Franse vernuft inderdaad, bijna stuitend, gewóón.

„Is die uuhh, uuhh, auto van u?” vraagt even later een ober. „Als u 'm laat staan, kost dat straks echt 80 gulden.” Nou, vooruit dan maar, omdat u zo aandringt. Maar ook op de reguliere parkeerplaats achter het pand mist de smart zijn uitwerking niet. Emeritus predikant L. A. C. van Ginkel (78) uit Dwingeloo komt er net vandaan en zegt: „Ik heb er wel 10 minuten omheen gelopen. Wat een gaaf ding, een heel leuke auto. Daar moeten ze echt mee doorgaan. Het is een goed ontwerp, dat zie je gelijk. Juist die heel andere soort kleuren doet het ook bijzonder goed.”

Industrieel ontwerper Mars Holwerda, dertiger, is het helemaal eens met de oud-predikant. Holwerda, in het dagelijks leven designer van gebruiksvoorwerpen, vindt het smart-concept „heel leuk”, omdat zelfs tot in de details van het dashboard consequent is voortgeborduurd op dezelfde lijn, zij het dat volgens hem de 'moderniteiten' voor een deel alweer zijn ingehaald door nieuwere vondsten en ontwerpideeën.

„En wat bij dit autootje verloren is gegaan, is de gedachte aan het milieu. De smart was in eerste instantie bedoeld als superzuinig autootje. Die doelstelling werd niet gehaald en nu ligt de nadruk volledig op het ding als vervoermiddel. Dan zeg ik toch: het is vlees noch vis, je kunt er niks mee, de gebruikswaarde is nihil. Want voor een flinke boodschap is het alweer te klein.” Een buurman die erbij staat vat het ruimtedilemma van de tweezitter op zijn eigen manier kernachtig samen: „We kunnen er mooi leuke vrouwen mee versieren, alleen kunnen we die dan vervolgens niet meenemen.”

Hij sluit daarmee aan bij een criticus die het zó verwoordde: „Kruis een auto (Mercedes) met een trendy horloge (Swatch) en je krijgt iets in zakformaat wat rijdt en bij de tijd is. Maar wie haalt oma van het station?” Holwerda: „Dinky's, twee inkomens en geen kinderen, vormen een groot deel van de doelgroep. Maar zodra er iets verandert in die situatie, zit je verlegen om ruimte. Wij kregen net ons eerste kindje en daarom kochten we een Seat Arosa. Die is ook klein, net zo duur, maar heeft wél een achterbank.”

In Arnhem-Zuid parkeren we de smart strak tegen het op een na kleinste Fiatje van dertig jaar terug. Direct gaan in de wijde omgeving de gordijnen opzij en de luxaflex omhoog. Een kleine rondvraag onder de omwonenden geeft een opmerkelijk resultaat. Tegen de verwachtingen in kiezen de vrouwen –dertigers, veertigers– voor het Fiatje, de mannen zijn het erover eens: de smart is favoriet. „Maar toch vooral als blikvanger, erg geschikt voor reclamedoeleinden. Ik verwacht niet dat er veel mensen intrappen voor particulier gebruik. Voor dat geld –19.000 gulden voor een 'kale', 22.000 tot 25.000 voor een 'aangeklede'– trapt niemand erin. Hij is modern, mooi, leuk, maar wel erg duur voor twee stoelen.”

Sytse Vellema (23) is examenkandidaat van de autovakschool in Apeldoorn, en deed vier jaar de richting bedrijfsmanagement automotorvoertuigen. De smart stond een tijdlang op school voor tests en technische inspectie, het schoolblad ”De knalpot” publiceerde de bevindingen. Sytse herinnert zich als hij de smart ziet allereerst de uitspraak van VW-topman Piech: „De smart is het antwoord op een vraag die niet wordt gesteld.”

„Het is een radicaal ontwerp, met een heel modern motortje. Veel power voor weinig inhoud (599 cc). Het autootje komt heel volwassen over, heeft veel leuke details, en in het wit bijvoorbeeld ziet hij er ook best leuk uit. Ik heb tijdens de laatste auto-Rai veel Mercedes A-klasse gereden, dat is een volwassen auto die ook veel meer comfort biedt. Daar kun je, zonder problemen, een heel eind in zitten, ook de achterpassagiers kunnen uit de voeten. Ik denk dat het rijcomfort van de smart, of liever het gebrek daaraan, de grote verkoop erg zal bemoeilijken. Want comfort doet veel...”