Zijn christenen onverdraagzaam?

Het is van belang om te onderkennen dat er sprake is van verschillende culturele wereldbeelden. Wij spreken vandaag over een postmoderne cultuur. Daarin klinkt enerzijds door dat we als cultuur tot de moderniteit behoren en anderzijds dat we deze moderniteit achter ons hebben gelaten. Ten aanzien van de (medische) wetenschap en techniek is nog steeds het wereldbeeld van de moderniteit leidend. Dat betekent dat de dingen die door wetenschappelijke en herhaalbare experimenten zijn bewezen, worden aanvaard als feit. De keerzijde daarvan is dat de dingen die we niet kunnen zien en meten buiten ons moderne wereldbeeld vallen. Zo kon Dick Swaab enkele jaren geleden een boek schrijven onder de titel ”Wij zijn ons brein”. Hij bedoelde eigenlijk te zeggen dat we niet meer zijn dan ons brein. Dit is karakteristiek voor de moderniteit: een gesloten wereldbeeld.

Postmoderniteit zien we vooral rondom ethische thema’s en maatschappelijke structuren. De enkele mens staat helemaal centraal en rekent niet met boven-persoonlijke structuren. Dat betekent dat gezag ter discussie staat en niet meer vanzelfsprekend is.

Het betekent ook dat het huwelijk niet meer wordt ervaren als een instituut dat ons persoonlijke belang overstijgt, maar afhangt van de wil van het individu. Als het individu op het huwelijk is uitgekeken, kan het gemakkelijk worden ontbonden. Of als we er in ons land voor kiezen om het huwelijk een andere invulling te geven, moet dat mogelijk zijn. Abortus wordt gezien als het ultieme recht van de vrouw op haar eigen leven. Daarom noemt de Amerikaanse abortusbeweging zich ”pro choice”. Blijkbaar zijn er geen hogere belangen of rechten van het kind die gewicht in de schaal leggen.

In het gesprek met een medemens kan het van belang zijn om zijn of haar ethische opvattingen in het bredere kader van een postmodern wereldbeeld te plaatsen. Daarmee zijn deze opvattingen al enigermate gerelativeerd, omdat er blijkbaar naast een postmodern wereldbeeld ook een modern wereldbeeld voorstelbaar is. Dit is een eerste stap om tegenwicht te bieden aan het absolutisme van een postmodern wereldbeeld. Een volgende stap is om het christelijke wereldbeeld ter sprake te brengen.

Het christelijke wereldbeeld draait om de persoon van Jezus Christus. Wij geloven dat Hij is gestorven, en wat meer is: Hij is opgestaan. Hij is de Kurios Die het laatste woord heeft in hemel en op aarde. Dit is de doodsteek voor de menselijke autonomie. Als Hij het laatste woord heeft, moeten we in de kleinste dingen van ons leven vragen wat Zijn wil is.

Het ongehoorde van het christelijk geloof is dat de christen dit niet alleen als een waarheid gelooft, maar dat we door het geloof in Zijn koningschap en koninkrijk delen. Dit maakt het christelijk geloof buitengewoon radicaal. Ten diepste behoren we niet tot de orde van deze wereld, maar tot de orde van de komende wereld.

Zo hebben de eerste christenen geweigerd wierook aan de keizer te offeren en zo was het in de eerste christelijke gemeenten duidelijk dat seksualiteit thuishoorde binnen het huwelijk van man en vrouw. Door een ingewikkeld en eeuwenlang proces is dit kenmerkend geworden voor onze Nederlandse cultuur. Ook de zorg voor de (ongeboren) zwakke medemens behoorde tot de christelijke ethiek. We hebben er nog altijd onze ziekenhuizen aan te danken.

Wellicht kunnen we zo het absolutisme van het postmodernisme relativeren. Als we dan ook nog kunnen laten zien dat het christelijke wereldbeeld heilzaam is voor iedereen en het leven van de toekomende eeuw in zich heeft, zijn we een goede ambassadeur van Christus en Zijn koninkrijk.

De auteur is hoogleraar aan de VU voor de theologie en spiritualiteit van het gereformeerd protestantisme. In de rubriek Weerwoord worden antwoorden gegeven op vragen over het christelijk geloof.

Zijn christenen onverdraagzaam?

Opinie

RD.nl in uw mailbox?