Theologenblog: Verspeel doop en avondmaal niet

In kerkdiensten die ik bijwoon, komt het wel eens voor dat er gedoopt wordt of dat het avondmaal gevierd wordt zonder lezing van een formulier. Voor gereformeerden is het een bekend fenomeen: voordat iemand wordt gedoopt, wordt er een doopformulier gelezen, zoals we het avondmaalsformulier lezen voordat we samen avondmaal vieren.

Deze formulieren brengen de betekenis van doop en avondmaal onder woorden. Ook bevatten ze gebeden voor en na de viering en formuleringen die tijdens de viering uitgesproken kunnen worden. Ik heb er geen probleem mee wanneer zulke formulieren niet gebruikt worden.

Vervolgens is het natuurlijk wel de vraag wat er voor die formulieren in de plaats komt. Ik heb nu meermalen meegemaakt dat er gedoopt wordt of het avondmaal gevierd wordt zonder dat er eerst gebeden werd. Dat lijkt me buitengewoon problematisch.

Formulieren bevatten de vrucht van reflectie op wat we in de kerk doen, als er gedoopt wordt of het avondmaal gevierd wordt. Die formulieren bevatten niet voor niets gebeden. Het weglaten van formulieren maakt het nodig dat we opnieuw nadenken over doop en avondmaal. Ook over het belang van die gebeden.

Wat gebeurt er in die gebeden? Hierin bidt de gemeente God de Vader om de dopeling te adopteren als zijn kind, en God de Heilige Geest om de dopeling één te maken met Jezus Christus, zodat deze zal delen in wie Hij is, en zodat we delen in zijn sterven en opstanding. Bij het avondmaal bidt de gemeente God om er door de Heilige Geest voor te zorgen dat we echt in Jezus Christus geloven en zo zijn lichaam mogen eten en zijn bloed mogen drinken. Zodat wij in Hem blijven en Hij in ons. In beide gebeden staat dus het werk van de Heilige Geest centraal, die ons één maakt met Jezus Christus en ons laat delen in wie Hij voor ons is.

Met deze gebeden erkennen we: alleen dankzij God worden wij, door wat mensen in doop en avondmaal doen, met Hem verbonden. Gods Geest is werkzaam aanwezig en dat is wezenlijk – zonder de Geest geen mystieke eenheid met Jezus Christus. Juist de Heilige Geest maakt door zijn werkzame aanwezigheid het onderdompelen of sprenkelen met water tot de doop, en het eten van brood en drinken van wijn tot avondmaal. Je wordt immers in Christus ”ingedoopt” en eet en drinkt Hem om in Hem te blijven; door zijn lichaam te eten worden we zijn lichaam.

Wij mensen kunnen een heleboel, maar één ding kunnen we niet: onszelf of anderen één maken met Jezus Christus en hen laten delen in zijn dood en opstanding. Alleen de Geest doet dat.

Deze gebeden weglaten, kan ertoe leiden dat we de Heilige Geest vergeten, zijn werk te weinig serieus nemen, de eenheid met Christus vergeten. Zelfs in het hart van de kerkdienst kunnen we er last van hebben dat God achter onze horizon verdwijnt. Dan blijven alleen onze water- en maaltijdrituelen over.

Deze gebeden vragen God om te doen wat Hij alleen kan. Ze belichamen dat wat God doet en wat mensen doen in de kerk, dankzij God, met elkaar verbonden raakt.

Daarom een dringend appel: dominees en voorgangers, vergeet nooit dat gebed om de Heilige Geest, die als enige één maakt met Jezus Christus, voor je doopt, voor je avondmaal viert. Verspeel doop en avondmaal niet!

De auteur is universitair docent systematische theologie aan de Theologische Universiteit Kampen. Hij schrijft dit blog als lid van de gezamenlijke onderzoeksgroep BEST (Biblical Exegesis and Systematic Theology) van de Theologische Universiteiten in Apeldoorn en Kampen.

Theologenblog: Verspeel doop en avondmaal niet

Opinie

RD.nl in uw mailbox?