Theologenblog: Soberheid is bedoeld om God te dienen

Sinds vorige week is duidelijk dat in Nederland de energietransitie, de overstap naar duurzame energiebronnen, in een hogere versnelling gaat. Eerst kwam er het bericht uit de sector zelf dat er vanaf 2021 geen gewone cv-ketels meer geplaatst gaan worden. Daarna kwam het symbolisch belangrijke bericht dat de gaskraan in Groningen echt dichtgaat. Op alle niveaus dringt het besef door: het moet echt anders. De afgelopen tweehonderd jaar hebben we langzaamaan de aarde zo zwaar belast, dat de aarde er letterlijk van gaat beven.

Nu zou het jammer zijn als deze energietransitie alleen gezien wordt als een technische opgave. Sommige transitieprofeten stellen het wel zo voor: we veranderen onze technieken, en verder blijft onze manier van leven ongemoeid.

Maar het is onze manier van leven die het probleem geschapen heeft: een combinatie van menselijke beheersingsdrang, minachting voor de schepping, hebzucht en expansiedrift. Dat heeft ons gebracht op de plek waar we nu zijn. Het milieuprobleem is in de eerste plaats een probleem van de menselijke hoogmoed.

Op dit punt helpt het christelijk geloof. In de afgelopen drie weken stonden de middagdiensten in de gereformeerde kerken vrijgemaakt en christelijke gereformeerde kerken van Zutphen in het teken van ”groen geloven”. De diensten waren interactief vormgegeven en we sloten ze af met een serie workshops.

Een belangrijk thema, dat steeds weer boven kwam drijven, was soberheid. Soberheid is, in tegenstelling tot armoede, te typeren als een positieve keuze om jezelf dingen te ontzeggen, met het oog op een hoger doel. In de christelijke traditie is dat het richten van je leven op God en je naaste.

Voor waardevol mens-zijn vandaag is soberheid van groot belang: de enorme stortvloed van goedkope spullen en goedkoop vermaak legt zo’n beslag op onze levensruimte en tijd, dat ze ons opslokken. Daardoor verliezen we rust, reflectie en innerlijke vrede en tasten we de planeet die ons gegeven is aan. Trends als ontspullen, flexitarisme en social-media-vasten wijzen op een groeiende bewustwording dat soberheid een nieuwe manier van leven is die goed is voor onszelf én onze leefomgeving.

In de kerk kun je met deze boodschap wel aankomen, merkte ik, maar gaan mensen die ook daadwerkelijk in praktijk brengen? En zal de boodschap buiten de kerk ook landen? De grote massa lijkt zich vooral bezig te houden met oppervlakkig consumeren.

Voor mijn onderzoek houd ik me bezig met Openbaring 18. Dat hoofdstuk geeft als het om soberheid gaat een somber beeld. De grote stad Babylon staat in dat hoofdstuk symbool voor het Romeinse handelssysteem, waarbij de schatten van de aarde één kant opgaan, naar het onverzadigbare Rome. Het is een systeem waarvan veel handelaars en scheepslui meeprofiteren. En de volken van de aarde worden door alle pracht en praal bedwelmd.

Op veel manieren doet deze beschrijving denken aan wat we in onze wereld nog steeds tegenkomen. Rijkdom en bezit zijn bedwelmend. Wat helpt het dan als een paar mensen het anders gaan doen?

Mogelijk weinig. Maar de waarschuwing van Openbaring is: Onrechtvaardige, uitbuitende, vervolgende systemen zullen steeds weer in elkaar storten. Ze houden geen stand voor Gods oordeel. We hebben geen andere keus dan eruit te stappen en anders te gaan leven. „Ga weg uit de stad, mijn volk, zodat je geen deel hebt aan haar zonden en ontkomt aan de plagen die haar treffen.” (Openb. 18:4)

De meeste uitleggers lezen deze tekst niet als een oproep om letterlijk Rome te ontvluchten, maar als een oproep om te breken met de goddeloze Romeinse levensstijl.

Als je als christen je leven gaat versoberen, is dat geen strategische keuze om de wereld te redden. Het is een keuze om voor Gods aangezicht waarachtig mens te zijn, de aarde tegemoet te treden als Gods gave en je medemens als je broer of zus. Het is het diepe verlangen om zo te leven, dat de ander en de schepping erdoor tot bloei komen. Een manier van leven die in zichzelf veel vreugde bergt. En het zou natuurlijk geweldig zijn als veel mensen doordoor aangestoken zouden worden. Christenen en niet-christenen. Maar daarvoor zijn geen garanties.

De auteur is predikant van de christelijke gereformeerde kerk te Zutphen. Hij schrijft dit blog als lid van de gezamenlijke onderzoeksgroep BEST (Biblical Exegesis and Systematic Theology) van de theologische universiteiten in Apeldoorn en Kampen. Hij is daar als buitenpromovendus bij betrokken.

Theologenblog: Soberheid is bedoeld om God te dienen

Opinie

RD.nl in uw mailbox?