Theologenblog (Rob van Houwelingen): Worstelen met God in boekvorm

In de roman ”Mintijteer” gaat Esther Maria Magnis terug naar haar jeugd. Wat doet het met een opgroeiend meisje dat haar vader aan een ongeneeslijke vorm van kanker lijdt? Ze begrijpt niet hoe sommige mensen kunnen beweren dat de dood gewoon bij het leven hoort. Ze protesteert tegen een kerk die verkondigt dat wij het zijn die de onmachtige God handen en voeten geven. En ze bidt, tegen de klippen op. Ze vindt God in één woord verschrikkelijk.

Maar dan ontdekt ze de stilte van God, die ruimte geeft aan wie Hem niet willen. In het Oude Testament ziet ze haar vertwijfeling terug. Ze leest in de evangeliën over de werkelijkheid van God als mens: Jezus, die het lijden uit eigen ervaring kent en zich zelfs heeft laten kruisigen. Wanneer ze Gods aanwezigheid ervaart op de diepste bodem, kan ze ook haar broer – die later eveneens kanker krijgt – loslaten. Esther heeft ontdekt dat Gods liefde groter, sterker en waarachtiger is dan die van ons.

”Mijn heldere afgrond”, door Christan Wiman, is meer fragmentarisch opgezet. Notities van soms nog geen halve pagina bieden een mozaïek van hoe hij als patiënt zijn levensbedreigende ziekte beleeft. Inclusief diverse gedichten of dichtregels van hemzelf en van anderen, fraai vertaald door Willem Jan Otten. Want ja, hier is een dichter aan het woord.

Wiman groeide op in een christelijk milieu. Als volwassene verloor hij het geloof, werd doodziek en vond uiteindelijk God terug. Sindsdien is geloven voor hem niet meer hetzelfde als vroeger. Hij ontdekte dat het geloof geen onveranderlijke grootheid is, maar met je leven mee beweegt en je min of meer overkomt. Als je op je vijftigste gelooft wat je op je vijftiende geloofde, heb je niet geleefd – of de werkelijkheid van je leven ontkend, schrijft hij. Levenskunst is de wereld door je heen laten stromen. Stervenskunst is gelukkig zijn op het moment van je dood – vanwege het vermogen om het leven in te sterven, meer dan dat je eruit wegvalt, aldus een wat cryptische Wiman.

Opmerkelijk genoeg komt in beide boeken een oude grootmoeder voor, die verzorging door de (klein)kinderen nodig heeft. Volgens mij fungeert zij als sleutelfiguur. Zo’n oma die op eenvoudige wijze gelooft; die niet veel meer gelezen heeft dan de Bijbel en het fijn vindt als iemand versjes met haar zingt. Maar haar broze aanwezigheid betekent veel. Daardoor merkt haar omgeving hoe liefdevolle aandacht iemand doet beseffen op een bepaalde manier gekend te zijn. Alsof menselijke liefde ons naar God toetrekt.

Blijkbaar kan worstelen met God uitlopen op overgave aan Hem, de God van het leven. Wat deze twee boeken sterker had kunnen maken, is de relevantie van Pasen. Als de levende Heer ons verzekert van onze opstanding op de laatste dag, heeft ons bestaan eeuwigheidswaarde. Huub Oosterhuis, een Nederlandse dichter die ook worstelt met God, zegt het zo in zijn ”Lied van de opstanding”:

„Een hand zal ons wenken, een stem zal ons roepen: Ik open hemel en aarde en afgrond en wij zullen horen en wij zullen opstaan en lachen en juichen en leven.”

De auteur is hoogleraar Nieuwe Testament. Hij schrijft dit artikel als lid van de gezamenlijke onderzoeksgroep BEST (Biblical Exegesis and Systematic Theology) van de Theologische Universiteiten in Apeldoorn en Kampen.

Theologenblog (Rob van Houwelingen): Worstelen met God in boekvorm

Opinie

RD.nl in uw mailbox?