Theologenblog: Paulus’ rede in Athene biedt theologisch perspectief op brexit

Opnieuw staat het Britse Lagerhuis op het punt te stemmen over de brexitdeal waarover premier Theresa May met de Europese Unie heeft onderhandeld. De stemming vindt dinsdag plaats, ruim een maand later dan oorspronkelijk gepland.

Inmiddels is de chaos in het Verenigd Koninkrijk er alleen maar groter op geworden. Ik verblijf sinds 1 november in Cambridge voor mijn promotieonderzoek. Sindsdien bepalen de brexitperikelen vrijwel dagelijks de voorpagina’s van de kranten. Wat biedt de theologie voor perspectief op dit politieke drama?

In Tyndale House, een instituut voor Bijbelwetenschap, ontmoet ik dagelijks Britse christenen, ieder met hun eigen visie op de brexit. Sommigen zijn voorstander. Ze vinden dat Brussel te ver van de Britse burger af staat om democratisch geloofwaardig te zijn. Brussel perkt de vrijheid van Groot-Brittannië om, als een vanouds christelijke natie, haar eigen koers te bepalen ook te veel in.

Anderen zijn tegenstander van de brexit. Ik sprak iemand die zich zorgen maakt over de mogelijkheden voor zending en evangelisatie op het Europese vasteland, waar veel Britten zich nu dankzij de open grenzen voor inzetten. Weer anderen uiten felle kritiek op het nationalistische klimaat en de vijandigheid tegenover migranten die door het brexitdebat in de samenleving zichtbaar zijn geworden.

Tegelijk delen voor- en tegenstanders de frustratie over de wijze waarop de discussie over de brexit gevoerd wordt. Politici lijken niet bereid om constructief aan oplossingen te werken en gebruiken deze crisissituatie om zich als potentiële partijleider of toekomstige premier te profileren.

Intussen werk ik verder aan mijn onderzoek naar de wijze waarop het Bijbelboek Handelingen het publieke optreden van Paulus tekent. Centraal in Handelingen staat Paulus’ rede in Athene (Hand. 17:22-31). Paulus spreekt daar voor de Areopagus, destijds het hoogste bestuursorgaan van Athene. Hij zet het evangelie uiteen dat hij op de markten en in de synagogen onderwijst. Zijn rede eindigt met de aankondiging dat God een rechtvaardig oordeel gaat vellen over deze wereld door een mens die Hij uit de dood heeft opgewekt.

Het is niet zomaar dat Paulus juist hier over rechtvaardigheid en oordeel spreekt – hier in het midden van de Areopagus en later nog eens tegenover Felix, gouverneur van Judea (Hand. 24:25). Het komend koninkrijk van God is niet alleen evangelie voor armen en verdrukten (Luk. 4:18), maar ook een kritische maatstaf voor het handelen van de overheid.

Paulus’ optreden helpt om een theologisch perspectief op de politiek te krijgen. Het evangelie houdt politici voor dat ze eigenbelang, partijbelangen of het belang van de meerderheid niet voorop moeten zetten. Uiteindelijk gaat het erom een rechtvaardige samenleving te bevorderen. Wat in het Britse politieke debat leidend moet zijn, is hoe de brexit vorm kan krijgen zonder minderheden en de zwaksten in de samenleving de dupe te laten worden van de ingrijpende veranderingen die voor de deur staan.

Tegelijk is het gemakkelijk om alleen met de vinger naar de Britse politici te wijzen. Naast andere motieven speelt bij hen ongetwijfeld ook een oprechte bezorgdheid om de toekomst van het land. Die motiveert hun om enerzijds de deal van premier May af te wijzen en anderzijds voorbereidingen voor een no-dealbrexit te blokkeren.

Dat men de uitslag van het brexitreferendum wil respecteren en de ontwrichtende gevolgen van een tweede referendum vreest, is zeer voorstelbaar. En met alle kritiek die men terecht op sommige politici kan hebben, zijn zij het toch die hun werk moeten doen onder toenemende dreiging van geweld van extreemrechtse bewegingen.

Een politiek klimaat (in Nederland net zo goed als in Engeland) wordt bepaald door hoe wij allemaal praten over politiek en samenleving en hoe wij omgaan met onze naasten. Paulus beperkt zijn oproep op de Areopagus dan ook niet tot de raadsleden. God heeft een dag bepaald waarop Hij rechtvaardig zal oordelen. „Hij laat nu aan de mensen het bevel uitgaan dat allen, overal, hun leven veranderen” (Hand. 17:30). Niemand blijft buiten schot. Iedereen wordt geroepen om te leven op een manier die past bij het koninkrijk van de toekomst, waarin God een ieder volkomen recht zal doen.

De auteur is promovendus Nieuwe Testament aan de Theologische Universiteit Kampen. Hij schrijft dit blog als lid van de gezamenlijke onderzoeksgroep BEST (Biblical Exegesis and Systematic Theology) van de Theologische Universiteiten in Apeldoorn en Kampen.

Theologenblog: Paulus’ rede in Athene biedt theologisch perspectief op brexit

Opinie

RD.nl in uw mailbox?