Theologenblog: Niemand willen uitsluiten botst met betekenis avondmaal

In zijn proefschrift ”From the least to the greatest” laat Peter Sinia zien hoe de praktijk van deelname van kinderen aan het avondmaal is gegroeid en welke argumenten er worden gebruikt. Hij betoogt dat kindercommunie ook vandaag een goed idee zou zijn.

Nu is de gedachte ronduit sympathiek dat kinderen ook aan de avondmaalstafel horen, omdat ze nu eenmaal ook in het verbond zijn en omdat uitsluiting niet past bij de gemeente van Christus. Toch is het de moeite waard om de theologische kosten nog eens goed te overwegen. Sinia zelf zet de verschillende argumenten wel op een rij, maar weegt ze niet af en hangt er geen theologisch prijskaartje aan.

De prijs wordt betaald op drie punten die in de gereformeerde traditie belangrijk worden gevonden.

Ten eerste: de praktijk van zelfonderzoek voorafgaand aan het avondmaal, die onderstreept dat je niet zomaar kunt aangaan en dat niet iedereen kan aangaan. Onze schuld staat immers op het spel. Dit zelfonderzoek is in de plaats gekomen van de middeleeuwse biechtpraktijk, die later werd vervangen door het huisbezoek, dat volgens oude kerkelijke bepalingen voorafgaand aan het avondmaal moest plaatsvinden.

Het is evident dat deze gereformeerde praktijken onder druk staan, vanwege het verlangen om niemand uit te sluiten. Het avondmaal draait echter om de vergeving van onze schuld en het vieren van het nieuwe leven, niet om het vieren van de gelijkheid van mensen. Het avondmaal voldoet nu eenmaal niet aan het tegenwoordige ideaal van complete inclusiviteit.

Een tweede punt: de nadruk op geestelijke volwassenheid en catechese onderweg daarnaartoe. Terecht schrijft Sinia dat ”gedenken” in het avondmaal niet alleen een verstandelijke aangelegenheid is. Toch staat het ook weer niet los van kennen, en geloof is meer dan gevoel: het gaat om existentieel leren.

Waar kinderen aan het avondmaal worden toegelaten, is er kennelijk geen catechese meer die tussen doop en belijdenis doen (als toegang tot het avondmaal) plaatsvindt. Dat lijkt me een gemis. Onze tijd heeft niet minder, maar juist meer catechese nodig. Natuurlijk kun je dat ondervangen door catechese ná de toelating tot het avondmaal. Maar het kind staat ook nog ergens voor, moet nog wat leren. We maken kinderen ook geen ouderling of diaken.

Uiteraard moet de nadruk op kennen niet rigide worden. Verstandelijk gehandicapten zullen, eventueel na een speciaal traject, ook aan het avondmaal kunnen worden toegelaten. In de regel mag echter van iemand die zich op allerlei gebied nog ontwikkelt ook een geestelijke groei naar volwassenheid worden gevraagd.

Het derde punt is het belangrijkste: bekering. Sinia wil kinderen zien door de lens van het verbond, en bekritiseert degenen die kinderen zien door de lens van bekering. De doop is echter nog niet automatisch de wedergeboorte en zonder bekering zal het niet gaan; niet voor kinderen en niet voor volwassenen. De Nederlandse Geloofsbelijdenis is er, in artikel 35, helder over: het avondmaal is voor wedergeborenen.

Nu moet de prijs wel naar twee kanten worden bepaald. De traditionele manier hapert momenteel. Zelfbeproeving verwordt maar zo tot eindeloze introspectie. Catechese is in veel gemeenten een hoofdpijndossier. En in kerken waar op bekering wordt gehamerd, durven soms maar weinigen te belijden bekeerd te zijn.

De oplossing lijkt mij niet dat we dan maar ”all inclusive” gaan, zoals Sinia wil: dat veegt het eerste en derde van tafel en lost het tweede punt niet op. Nodig is dat we ons bezinnen op wat het Bijbels gezien betekent om kind en volwassene te zijn in de huidige tijd.

Aan de ene kant zijn er jongeren die het volwassen worden en het zich aan iemand of iets verbinden graag langer uitstellen (trouwens, ook voor veel volwassenen is langdurige binding aan partner, baan of kerk ingewikkeld). Zulke jongeren zouden gebaat kunnen zijn bij intensieve pastorale en catechetische zorg.

Aan de andere kant leidt de seculiere druk, die alles wat gelovig is tot afwijkend bestempelt, ertoe dat jongeren steeds eerder keuzes maken, ook op geloofsgebied. Dus ligt het voor de hand catechese eerder te beginnen en echt het Bijbels ABC in te slijpen, inclusief schuld, verantwoordelijkheid nemen voor je daden, vergeving en bekering. Die uitdaging moeten we aangaan.

De hele wereld, politiek, literatuur en therapie, draait om schuld, verantwoordelijkheid en vergeving; de christelijke kerk kan die thema’s aan en heeft het beste verhaal te vertellen, van kruis en opstanding, van brood en wijn. Geloofsbelijdenis kan dan ook op jongere leeftijd plaatsvinden. Zo kunnen jonge gelovigen toch aan de avondmaalstafel verschijnen, om daarna verder te groeien in volwassen geloof.

De auteur is hoogleraar systematische theologie. Hij schrijft dit blog als lid van de gezamenlijke onderzoeksgroep BEST (Biblical Exegesis and Systematic Theology) van de Theologische Universiteiten in Apeldoorn en Kampen.

Theologenblog: Niemand willen uitsluiten botst met betekenis avondmaal

Opinie

RD.nl in uw mailbox?