Theologenblog: Goddelijke weerhouding in 2019

Het is eind december en dus komen ze weer langs: de lijstjes, verwachtingen, verlangens en doemscenario’s. De waarde ervan is relatief. Veel voorspellingen zijn slechts uitvergrotingen van het heden. Toch kan het geen kwaad stil te staan bij wat we meemaken. Persoonlijk, maatschappelijk en op het wereldtoneel. In materieel, geopolitiek, maar niet minder in geestelijk opzicht. Hoe staan we ervoor? En op welke manier heeft God ermee te maken?

Onder christenen in de Verenigde Staten valt bij de weging van de staat en stand van kerk en land steeds vaker de term ”common grace”. Dat verwijst naar een idee dat de Nederlandse theoloog Abraham Kuyper begin twintigste eeuw ontwikkelde, onder meer aan de hand van Gods beloften aan Noach na de zondvloed. Die vloed liet zien dat mens en wereld ten dode zijn opgeschreven, als zonde en verderf vrij spel krijgen. Na de vloed schenkt God de mensheid zijn ”algemene genade”. De mens is slecht. Maar sindsdien gebruikt God seizoenen, overheden, rechtsgevoel, machtsevenwicht en nog veel meer om kwaad in te dammen en ontwikkeling mogelijk te maken. God bemoeit zich met heel zijn schepping. He Shines in All That’s Fair .

Mede dankzij recent vertaalde werken van Kuyper leert Amerika dat geloven ook raakt aan je werk, aan de politiek, aan de cultuur, en aan de zorg voor vluchtelingen en aan de aarde. Tegelijk zwelt de kritische tegenstem aan: bevordert een nadruk op Gods ”genade” en ”goedheid” in alles niet een kritiekloze omarming van de wereld? Is al die aandacht voor het hier en nu niet mede oorzaak van de snelle verwereldlijking onder evangelicals, en deels ook van de keuze voor Trump? Moeten christenen niet meer een tegencultuur vormen, zoals de theoloog Hauerwas dat noemt? Of zich, zoals de auteur Rod Dreher schrijft, als monniken terugtrekken uit de samenleving?

Met een donker 2018 achter en een dreigend 2019 voor ons lijkt het beter de wereld de wereld te laten en het concept ”algemene genade” te laten vallen. Toch is Gods bemoeienis met het dagelijks leven daarmee niet ten einde. Recent wees de Amerikaanse filosoof en theoloog Richard Mouw op Facebook op de vaak vergeten eschatologische dimensie van Kuypers ”Gemeene gratie” ( hoofdstuk 58-61 ). Niet voor niets schrijft Paulus aan de christenen in Tessalonica over het „geheim van de wetteloosheid” dat zich openbaart voor Jezus terugkomt (2 Tessalonicenzen 2). „Het trof me afgelopen weken”, schrijft Mouw, „hoe vaak het woord wetteloosheid dagelijks in nieuwsberichten voorkomt!”

Op de drempel van 2019 wordt een overgang naar nieuwe verhoudingen in de wereld gesymboliseerd door de opmars van autocratisch leiderschap en de spanning in veel westerse samenlevingen tussen de elite en mensen die zich buitengesloten voelen. Meer dan we in de afgelopen zeventig jaar gewend zijn geweest, staan niet afspraken en recht voorop, maar zelfbehoud en ”Realpolitik”.

Juist in die situatie biedt het thema van Gods ”algemene genade” blijvend een wenkend perspectief. Zolang Jezus beveelt alle volken tot zijn discipelen te maken, zal God ervoor zorgen dat menselijk leven mogelijk blijft. Al neemt, aldus Kuyper, naar het einde toe de mate en uitwerking van deze genade af, nemen de tegenstellingen toe en laat het „geheim van de wetteloosheid” zich steeds onverbloemder zien.

Is het nu zo ver? In de passage waarop Mouw doelt, is Kuyper opnieuw glashelder: het antwoord op die vraag houdt God de Vader aan zich. Voor hetzelfde geld wordt 2019 daarom een jaar waarin God gerechtelijke structuren en nieuwe politieke verhoudingen toch weer gebruikt om erger kwaad te weren. We weten het niet.

Wat we wel weten is dat Hij regeert. Tot die tijd is het aan ons om ons met Maria over te geven aan zijn wil, om met Jozef uit onze comfortzone te stappen voor Hem, om als de herders open te staan voor zijn boodschap, om met de magiërs op zoek te gaan naar zijn leiding en om met de engelen te zeggen: „Vrees niet!”

De auteur is hoofddocent Oude Testament. Hij schrijft dit ”theologenblog” als lid van de gezamenlijke onderzoeksgroep BEST (Biblical Exegesis and Systematic Theology) van de Theologische Universiteiten in Apeldoorn en Kampen.

Theologenblog: Goddelijke weerhouding in 2019

Opinie

RD.nl in uw mailbox?