Theologenblog: Feest van de Drie-eenheid

Moeilijker wordt het bij de vraag: wat betekent deze leer voor de praktijk? Waar zie je de Drie-eenheid terug in de wereld en wat merk je ervan in je eigen leven? De zoektocht naar ”sporen” of ”echo’s” van Gods Drie-eenheid is al minstens zo oud als kerkvader Augustinus, die bijvoorbeeld in het drievoudig vermogen van geheugen, begrip en liefde dat de menselijke geest kenmerkt een analogie zag van de drie Personen in het ene goddelijke Wezen. In de zeventiende eeuw ontwierp de Engelse theoloog Richard Baxter een complete wereldbeschouwing (metafysica) op basis van het principe van drie-eenheid.

Anderen passen de Drie-eenheid van God meer eigentijds en praktisch toe, als een model voor kerk en samenleving (”eenheid in verscheidenheid”) of voor de verhouding van mannen en vrouwen. Bij die laatste toepassing wordt door sommigen gewezen op de onderschikking van de Zoon aan de Vader. Ze zijn dan een voorbeeld voor hoe vrouwen zich aan hun mannen moeten onderwerpen. Anderen gebruiken de leer van de Drie-eenheid juist om te benadrukken dat man en vrouw als evenbeeld van God gelijkwaardig zijn. Meer in het algemeen wordt het ‘sociale’ karakter van de Drie-eenheid als een gemeenschap van liefde doorgetrokken in het beeld van de ”goddelijke dans” waarin de drie Personen om elkaar heen wervelen, en die open en uitnodigend is voor ons mensen om eraan deel te nemen.

Hoe verleidelijk het ook is om op deze manieren de belijdenis van Gods Drie-eenheid dichterbij te halen, toch geloof ik dat we het in een andere richting moeten zoeken. Juist deze tijd tussen Pasen en Pinksteren kan ons daarbij helpen. Als de apostel Petrus op de eerste pinksterdag aan de verzamelde Joden in Jeruzalem vertelt wat er met Jezus van Nazareth gebeurd is, komt hij tot deze slotsom (Handelingen 2:32-33, 36): „Jezus is door God tot leven gewekt, daarvan getuigen wij allen. Hij is door God verheven, zit aan zijn rechterhand, en heeft van de Vader de Heilige Geest, die ons beloofd is, ontvangen. Die Geest heeft hij op ons doen neerdalen, en dat is wat u ziet en hoort. Laat het hele volk van Israël er daarom zeker van zijn dat Jezus, die u gekruisigd hebt, door God tot Heer en messias is aangesteld.” Jezus, die Heer is en messias, de Vader en de Heilige Geest worden hier in één adem genoemd, want in de kruisiging en opstanding van Jezus heeft God zichzelf op deze drievoudige manier bewezen.

Wat Petrus zo schijnbaar losjes uit het verhaal van Jezus afleest, is een revolutionaire ontdekking voor wie opgroeide bij Israëls credo: „Luister, Israël: de HEER, onze God, de HEER is de enige!” Voortaan kan de identiteit van deze ene God alleen nog maar beschreven worden met drie woorden: Vader, Zoon en Geest. En Petrus laat voelen dat dit geen abstracte theorie is die nog in praktische relevantie moet worden omgezet, maar dat dit het verhaal en de werkelijkheid is van onze redding. God is degene die komt in zijn Zoon en die zichzelf geeft als Heilige Geest. God zet zich met volle kracht in voor de redding van een verloren wereld, en zo bewijst Hij zijn trouw aan wat zijn hand begon. Dit kan alleen waar zijn als God drie keer echt ”Persoon” is: niet de ene God die zich op drie toevallige manieren even laat zien maar zich dan weer in zijn eenheid terugtrekt, maar echt drie keer God. Zo is Hij de gulle, gevende God die zich verbindt aan ons en aan ons heil. Daarom vieren we straks Pinksteren: het feest van Gods volheid. Niet voor niets heeft de kerk daarna nóg een speciale zondag aangewezen als ”zondag Trinitatis”: het feest van de heilige Drie-eenheid.

De auteur is universitair hoofddocent Systematische Theologie. Hij schrijft dit blog als lid van de gezamenlijke onderzoeksgroep BEST (Biblical Exegesis and Systematic Theology) van de Theologische Universiteiten in Apeldoorn en Kampen.

Theologenblog: Feest van de Drie-eenheid

Opinie

RD.nl in uw mailbox?