SGP niet bij Abraham Kuyper in de leer

We schrijven 2002, een jaar uit de dictatuur van het ontkerstende gelijkheidsdenken. Niet alleen kerk en staat zijn van elkaar gescheiden, maar ook godsdienst en politiek. De paarse meerderheid legt haar ’neutrale’ gelijkheidsdenken aan minderheden op. Een rechtstreeks uitvloeisel van de Franse Revolutie. Om met Kuyper te spreken in zijn Stone-lezing over het calvinisme en de staatkunde (1898): „In de Franse revolutie was de vrijheid een vrijheid voor de Christelijke minderheid om Amen op de uitspraken der ongelovige meerderheid te zeggen.”

Wat stelde Kuyper daar tegenover? Hij leerde dat de overheid haar gezag rechtstreeks aan God ontleent en Zijn dienares is. Dat ze „God moet dienen door het volk naar zijn ordonnantiën te regeren.” Ze moet „Godslastering tegengaan, Zijn Naam in de constitutie belijden, de sabbat hooghouden, bid- en dankdagen uitlokken, Zijn zegen inroepen en de kerken beschermen.” Van harte mee eens tot zover!

Maar tegelijk stelde ”Abraham de Geweldige” dat de overheid, sinds de christelijke kerk zoals in de tijd van keizer Constantijn niet meer één is, geen laatste oordeel mag vellen in godsdienstige vraagstukken. „Niet uit vals begrip van neutraliteit, noch alsof het ware of valse haar onverschillig kon wezen, maar overmits zij als Overheid de gegevens mist om te oordelen, en elk oordeel ten deze de souvereiniteit der kerk te na komt.”

Ze mag niet de ene kerk of gezindte bevoordelen boven de andere, zoals in de tijd van de Republiek. Wel moet op het terrein van de staat Gods Woord heersen, „edoch alleen door de consciëntie der met macht beklede personen. Hoogste eis is en blijft natuurlijk, dat alle volken Christelijk geregeerd worden… maar gerealiseerd kan dit nooit anders worden dan door de subjectieve overtuiging der personen die in de macht staan, krachtens hun persoonlijk inzicht in wat het Christelijk beginsel voor het Staatsbeleid eist.”

Kuyper wilde een vrije kerk in een vrije staat. De overheid is bij hem christelijk en niet neutraal, maar mist tegelijk het zicht op geestelijke zaken om daarin keuzes te mogen maken. De theocratische roeping van de overheid, zo centraal in het gereformeerd protestantisme en in de opvatting van de SGP, maakt hij afhankelijk van de subjectieve overtuiging van politici.

Onderwijsideaal In Amerika’s hoogste politieke kringen heeft men Kuyper herontdekt. Ze gebruiken hem om te laten zeggen dat de politiek weliswaar niet neutraal is, maar tóch gezindheden gelijk moet behandelen. In navolging van Kuyper zien zij „het calvinisme als publieke godsdienst, die een open, niet-discriminerende samenleving waarborgt”, in de woorden van dr. G. Harinck in het RD van 30 maart. Het onderscheid tussen neutraal en religieus moet de overheid niet maken. Alle richtingen hebben een religieuze grondwortel en moeten gelijkberechtigd worden. In de sfeer van het onderwijs leidt deze gedachte tot gelijkberechtiging van christelijk en niet-christelijk onderwijs. Spruyt, geïnspireerd door de Amerikaanse neocalvinisten, roept ons ertoe op de kuyperiaanse opvatting over pluriformiteit eens van de positieve kant te bezien. Het zou van pas komen in de discussie over de vrijheid van onderwijs.

Tussen Kuyper en de vrijheid van onderwijs bestaat een nauwe band. In de politiek en bij geschrifte maakte hij er zich sterk voor. De SGP ziet de onderwijsvrijheid in Nederland als ”second best”. In onze theocratische visie is er ten principale alleen openbaar onderwijs rond een opengeslagen Bijbel. Dat was, is en blijft ons ideaal. Node hebben we het duale bestel moeten accepteren, wat in het huidige klimaat overigens nog een groot goed mag heten.

Niet geholpen Verkeert het bijzonder onderwijs dan niet in een crisis? Spruyt heeft een punt als hij zegt dat op veel protestants-christelijke en rooms-katholieke scholen het ophouden van de identiteit een klucht gebleken is. Maar er zijn altijd nog scholen waarvan dat niet gezegd kan worden. Die serieus hun identiteit waarmaken. De vrijheid van richting moet dus gewoon blijven bestaan. Echter altijd vanuit het besef dat deze situatie suboptimaal is en een eind afstaat van het ideaal van bijbels openbaar onderwijs.

Zou de SGP Kuypers opvattingen over het onderwijs van harte omhelzen, dan omhelst ze het duale bestel dat in de visie van Spruyt zo onder vuur ligt. Zo verschuift ons theocratische ideaal definitief naar het tweede plan. In welk opzicht we hier met Kuyper geholpen zijn, ontgaat ons.

Kuyper was een groot man. Vanuit de gedachte van soevereiniteit in eigen kring huiverde hij voor staatsinmenging in de kerk. De SGP is daar ook beducht voor. Daarom stemden we vorig voorjaar in de Tweede Kamer tegen verplichte inburgering van tijdelijk in Nederland verblijvende imams, ook omdat christelijke buitenlandse predikanten daardoor getroffen zouden kunnen worden. CDA en ChristenUnie stemden vóór. Hoezo nazaten van Kuyper?

Kuyper een gereformeerd theocraat? Nee, dat niet. Wie de eerdergenoemde Stone-lezing tot zich neemt, zal constateren dat hij het „weren en uitroeien van valse godsdiensten” te zeer gelijkstelde met ketterdoding. En daar kon hij niets mee - begrijpelijk! Maar bij Kuyper blijft er vervolgens weinig over van een overheid die het exclusieve van het christelijk geloof, ja van de godsopenbaring in Zijn Woord erkent en daarnaar haar beleid richt.

Geen verweer Nee, Kuyper had niet kunnen denken dat Nederland ruim een eeuw later multicultureel en multireligieus zou zijn. Hij roemde in zijn Stone-lezing de vrijheid die remonstranten en roomsen, mennonieten en Joden in het toevluchtsoord Nederland genoten. Maar wat zou hij gevonden hebben van gelijkberechtiging van de inmiddels 800.000 aanhangers tellende islam in Nederland? Zijn gedachtegoed biedt geen principieel verweer tegen een overheid die het veelgodendom laat bloeien in ons land. De geschiedenis van de ARP laat dat zien. Wie een nazaat van Kuyper wil zijn, zal dat moeten accepteren.

De SGP heeft een hoger, een theocratisch ideaal voor ogen. Te midden van kerkelijke verdeeldheid bidden we om eenheid! Bij een afbrokkelende protestantse zuil verlangen we naar een bekering van heel het volk! En na acht jaar paars zien we uit naar een regering die buigt voor Gods heilzame geboden en zich in haar beleid richt op de vrijheid om Hem te dienen naar Zijn Woord!

De auteurs zijn respectievelijk lijsttrekker van de SGP voor de Tweede Kamerverkiezingen en beleidsmedewerker van de SGP-fractie in de Tweede Kamer.

SGP niet bij Abraham Kuyper in de leer

Opinie

RD.nl in uw mailbox?