Liefdevolle aanraking maakt ons gezonder

Een vriend die je verwelkomt met een stevige omhelzing, een collega die je geruststelt met een hand op je arm, en een arts die je aanmoedigend op de schouder klopt. Drie voorbeelden van aanraking uit genegenheid die in de huidige pandemie minder voorkomen. Hoe gek is het dat we als samenleving iets minder zijn gaan doen wat diep in onze natuur zit? Uit angst voor besmetting zien we familie en vrienden via –of zelfs achter– een scherm. Soms spreken we voorzichtig af, zonder geknuffel en met die onwennige afstand. En dat terwijl aanraking uit genegenheid voordelen biedt die we juist nu extra hard nodig hebben. Welke zijn dat? Wat lopen we nu mis door elkaar minder aan te raken? En hoe kunnen we de voordelen van aanraking gebruiken om het virus te bestrijden?

We voelen ons meer verbonden met mensen die ons met genegenheid aanraken. Dat geldt voor partners, familie, vrienden en zelfs vreemden, mits dat op een gepaste manier gebeurt. Denk aan de geruststellende aanraking van een arts of fysiotherapeut.

Hoe kan dat? Kijk even naar een stukje harige huid op je lichaam, bijvoorbeeld op je arm of been. Daar zitten huidsensoren die alleen geactiveerd worden met de zachte, langzame aanraking van een ander. Zodra een ander je zacht, strelend aanraakt, maakt je lichaam hormonen aan zoals oxytocine, een verbindingshormoon, waardoor je je veilig en geborgen voelt. Mensen met ‘huidhonger’ missen precies deze aanraking. Als we als samenleving minder aanraken, neemt het vertrouwen in elkaar af.

Sterker immuunsysteem

Liefdevolle aanraking is gezond. Lichaamscontact is het meest natuurlijke en effectieve middel tegen stress, angst, verdriet, woede en ziekte. Aanraking van anderen verlaagt stresshormonen zoals cortisol en maakt hormonen aan zoals serotonine en dopamine, die angst en andere negatieve emoties verminderen. Kinderen hebben bijvoorbeeld minder angst en pijn bij de tandarts als ze geruststellend zijn aangeraakt. Talloze onderzoeken laten zien dat massages depressiviteit en angstklachten kunnen verlagen.

Een grote Amerikaanse studie liet zien dat mensen met veel sociale steun die vaker geknuffeld werden een sterker immuunsysteem hadden en daardoor minder snel griep kregen en er ook minder ziek van werden. Bij mensen die een tekort aan aanraking ervaren, zal de lichamelijke en geestelijke gezondheid sneller achteruit gaan.

Aanraking uit genegenheid heeft een unieke aanmoedigende kwaliteit. Volwassenen en kinderen werken zowel individueel als in groepsverband harder aan een taak bij een aanmoedigende hand op de schouder. Ouderen eten meer als verzorgers hen aanraken. Jongeren doen beter mee in de les na een aanraking door hun leraar. Lichaamscontact moedigt aan omdat het activiteiten leuker, interessanter en meer belonend maakt. Minder aanraking betekent het verlies van een belangrijke drijfveer voor mensen, met als gevolg minder samenwerking, productiviteit en tevredenheid. Voor de samenleving betekent het dat mensen minder betrokken zijn en mogelijk minder hun best doen voor zichzelf en anderen.

Kwetsbare groepen

In een minder hechte, minder betrokken en meer gestreste samenleving worden kwetsbare groepen het hardst getroffen. Met name alleenwonende ouderen ervaren meer huidhonger en een gebrek aan verbinding. Ook mensen met een psychische aandoening, chronische ziekte of geestelijke beperking hebben mogelijk minder sociaal contact.

Raak elkaar daarom nu tijdens de gedeeltelijke lockdown zo veel mogelijk extra aan wanneer dat veilig kan. Een wrijfje op de arm, een knuffel, misschien een speels plaagstootje: maak zo je huisgenoten weerbaarder tegen stress en ziekte. Massages kunnen een uitkomst zijn voor degenen met minder sociale contacten. Blijf met name ouderen aanraken om ze te motiveren goed te eten, te bewegen en mee te doen met activiteiten. Desnoods met handschoenen aan en een mondkapje op. Via uitvindingen als knuffelschermen kunnen we ouderen en kwetsbaren veilig omhelzen via een plastic wand. Het maakt het mogelijk om toch binding te ervaren en elkaar die belangrijke gezondheidsboost te geven.

Alternatief

Voor wie nu niet kan knuffelen, is het nabootsen van aanraking via zachtheid mogelijk een alternatief. Mijn onderzoek laat zien dat het aanraken van zacht materiaal voor kwetsbare personen deels de effecten van menselijke aanraking kan hebben. Zachte dekentjes, knuffelbeesten en huisdieren worden al toegepast bij de behandeling van angstige patiënten. Ook voor ouderen kan het knuffelen van een warme, zachte deken een gevoel van verbinding en geborgenheid geven. Een mooie technologische toepassing die zacht lichaamscontact nabootst is Paro, een zachte robotzeehond (RD 17-2). Het wordt gebruikt wordt om ouderen en kinderen aan te moedigen tijdens behandelingen.

Door de voordelen van aanraking in acht te nemen en op creatieve manieren toe te passen, kunnen we elkaar sterker maken tegen het coronavirus. De arts en schrijver Abraham Verhese noemt de menselijke hand het effectiefste geneesmiddel dat in de laatste tien jaar is ontdekt. Hij heeft gelijk; we hebben meer in de hand dan we denken. Eén aanraking doet zo veel. En in de pandemie tellen ze twee keer zo hard mee.

De auteur promoveerde deze maand aan de Vrije Universiteit Amsterdam op het onderwerp aanraking uit genegenheid en gesimuleerde aanraking via zachtheid.

Liefdevolle aanraking maakt ons gezonder

Opinie

RD.nl in uw mailbox?