Hoe vertaal je ”bevinding”?

Sommige woorden zijn moeilijk te vertalen. Denk aan Nederlandse woorden als gezelligheid, natafelen en koukleumen. Zulke woorden zijn moeilijk te vertalen in andere talen, omdat er geen kant-en-klaar woord is om de bedoelde begrippen kernachtig uit te drukken. In zulke gevallen moet een vertaler soms gebruikmaken van een wat langere omschrijving om de kern van het begrip goed uit te drukken.

Elke taal heeft zo zijn unieke woorden die moeilijk te vertalen zijn in andere talen. Er is dan sprake van een taalleemte in de ontvangende taal. Zo’n gat in de woordenschat van de ontvangende taal kan op verschillende manieren gevuld worden. Ten eerste kan het woord als leenwoord worden overgenomen in de ontvangende taal. Denk aan ons gebruik van de Engelse woorden fastfood en smartphone. Ten tweede kun je een langere omschrijving van het te vertalen begrip geven. Nadeel is wel dat het niet praktisch is om een langere omschrijving te gebruiken. Ten slotte kun je een woord kiezen dat bijna dezelfde betekenis heeft. Nadeel hierbij is dat er gemakkelijk verschuivingen kunnen optreden in de bedoelde betekenis.

Spanningsveld

Tijdens een vorige week gehouden seminar in Denpasar op het Indonesische eiland Bali werd er nagedacht over het thema ”bevinding”. Duidelijk bleek dat het theologische begrip bevinding moeilijk te vertalen is. Er is sprake van een spanningsveld tussen de betekenis van het Griekse woord ”dokimè” (bevinding, beproefdheid) in Romeinen 5:4, de betekenis van het woord bevinding in het Nederlands, en de woorden ”penghayatan” (letterlijk: beleving) en ”penghidupan” (verlevendiging) zoals deze functioneren in het kerkelijke taalgebruik op Bali en elders in Indonesië. De betekenissen van de genoemde woorden overlappen elkaar ten dele. Maar er zijn ook verschillen en verschuivingen in betekenis.

Wij Nederlanders vatten woorden zoals bevinding en beleving vooral op als geloofservaring, als iets wat we ontvangen en ondergaan. Bij Indonesiërs ligt het accent vooral op de verantwoordelijkheid van christenen om gestalte te geven aan het reeds ontvangen geloof. De woorden penghayatan en penghidupan verwijzen in de eerste plaats naar geloof dat werkzaam is. Het gaat daarbij allereerst om wat je –vanuit de gemeenschap met Christus– doet in de praktijk van het dagelijkse leven, en niet zozeer om wat je ondervindt.

Verschil

Deze verschillende benaderingen van het begrip bevinding weerspiegelen een belangrijk verschil in onderliggende theologische oriëntatie. In Indonesië zijn geloof en geloofservaring soms vooral ”jakobisch” van aard, de nadruk ligt op het door goede werken gestalte geven aan het ware geloof. In Nederland zijn geloof en geloofservaring vaak meer ”paulinisch” van aard, de nadruk ligt op het ontvangen van het geloof en op het ervaren van Gods genade in Christus.

Beide accenten zijn broodnodig. En als christenen uit verschillende talen en culturen hebben we elkaar nodig en kunnen we van elkaar leren om zo het Bijbelse evenwicht te bewaren. Theologische gesprekken tussen christenen uit verschillende culturen zijn altijd bijzonder leerzaam.

Dat gold zeker ook voor het gesprek over de plaats en de betekenis van de bevinding in het geestelijke leven. Christenen in Indonesië en in Nederland kunnen op dit punt veel van elkaar leren. Het is natuurlijk allereerst belangrijk dat we samen luisteren naar wat de Bijbel ons zegt.

Drieslag

Wanneer we de psalmen lezen, komen we onder de indruk van de hoogte, de diepte en de breedte van de Bijbelse bevinding van de psalmdichters. Hun bevinding heeft zowel een persoonlijke als een collectieve kant. De persoonlijke geloofservaring werd met anderen gedeeld in het midden van Gods gemeente.

In veel psalmen komen we de drieslag van ellende, verlossing en dankbaarheid tegen. De ervaring van de ellende in de psalmen beperkt zich niet tot de kennis van de zonde. Het gaat in de psalmen ook om de ervaring van ziekte, vijandschap, verdrukking, en zelfs van verlatenheid door God. Van daaruit ervaar je de verlossing en bezing je Gods lof. Daarnaast gaat het in de psalmen om Gods koningschap, Zijn scheppingswerk, Zijn voorzienigheid en Zijn grote daden in de geschiedenis van het volk van Israël.

Bevinding in de Bijbel hangt nauw samen met het verwachten van God en van Zijn verlossing. Zij vindt plaats in het spanningsveld van de nog niet vervulde belofte. Het gaat om de blijvende betrokkenheid op God. Het tegendraadse „maar” van het geloof tilde de gelovigen uit boven de omstandigheden.

Gemeenschap

De kern van de bevinding in de psalmen is de gemeenschap met God en het verlangen naar Hem. De psalmdichters verlangden ernaar om God te ontmoeten in Zijn huis, Zijn tempel, waar Hij Zich op een bijzondere manier openbaarde. De ervaring van Gods nabijheid was echter niet altijd aanwezig. Maar juist bij die afwezigheid kwam de aard van het ware geloof naar voren. Te midden van de ervaring van het verlaten zijn door God klemde de dichter van Psalm 22 zich vast aan Hem.

Via Psalm 22 loopt er een directe lijn naar de lijdende Christus, Die aan het kruis Zijn diepste lijden onderging en sprak: „Mijn God, mijn God, waarom hebt Gij Mij verlaten?” De bevinding van de Heere Jezus wordt gekenmerkt door lijden en heerlijkheid. In die zin is zij richtinggevend voor de bevinding van iedereen die met Hem verenigd is door een waar geloof. Bijbelse bevinding bloeit op in de context van lijden, verdrukking, lijdzaamheid en hoop (Romeinen 5:4).

Voor theologen en vertaalkundigen blijft het ondertussen de vraag hoe we het woord bevinding het best in het Indonesisch kunnen vertalen.

De auteur werkt als vertaalconsulent en docent exegese op Papoea, Indonesië. Tijdens een conferentie over bevinding vorige week op Bali verzorgde hij een lezing over ”Bevinding in de psalmen en in het Nieuwe Testament”.

Hoe vertaal je ”bevinding”?

Opinie

RD.nl in uw mailbox?