Generaal Lee ten onrechte symbool van slavernijverheerlijking

Het is lastig om de geschiedenis recht te doen in een situatie waarin polarisatie tot geweld leidt. De dramatische gebeurtenissen in Charlottesville in de Verenigde Staten beloven niet veel goeds voor de toekomst.

Verheerlijking van de duistere slavernijperiode in ”the land of the free” door mensen die blanke overheersing voorstaan, is ronduit verwerpelijk. De reactie van zogenaamde antifascisten vormt echter eveneens een groot gevaar. Frustraties zullen aan beide zijden alleen maar hoger kunnen oplopen.

Ongefundeerde kwaadaardige beeldvorming als het om de geschiedenis gaat, zorgt er bovendien voor dat historische figuren het mikpunt worden van haat.

Herinneringsmedaille

Het is betreurenswaardig dat Robert E. Lee (1807-1870), opperbevelhebber van de strijdkrachten van de zuidelijke staten tijdens de Amerikaanse Burgeroorlog (1861-1865), het slachtoffer lijkt te worden van zijn ‘verdedigers’ en ‘aanvallers’. Het is absoluut ongepast om hem tot symbool van de verheerlijking van de slavernij te maken.

Een feit is dat generaal Lee in de Amerikaanse Burgeroorlog een van de meest nobele legerleiders was en aan beide zijden van het front met respect werd behandeld. In 1965 werd er, ter gelegenheid van de honderdste verjaardag van het einde van de Burgeroorlog, een officiële herinneringsmedaille geslagen waarop de overwinnende generaal van de noordelijke staten, Ulyssus S. Grant, en Robert E. Lee gebroederlijk naast elkaar werden afgebeeld. Rondom hun portretten staat de tekst: „Laat ons vrede hebben, in het bewustzijn dat we onze plicht getrouw hebben vervuld.” Op een bewonderenswaardige wijze heeft men in de VS de traumatische ervaring van de meest dodelijke broederoorlog (er vielen in vier jaar tijd 660.000 slachtoffers, meer dan in alle oorlogen samen waarbij de VS betrokken waren) omgevormd tot een positieve kracht die de hele natie verenigt.

Weg van de geleidelijkheid

Niet de verdediging van de slavernij, maar het recht van zijn thuisstaat Virginia om al dan niet in de Unie van de Verenigde Staten te blijven, bracht Lee ertoe het dringende verzoek van Lincoln om legerleider van de unie te worden af te wijzen. Hij werd de belangrijkste generaal van het zuiden. „Al heb ik de Unie van de Verenigde Staten lief, toch houd ik het meest van Virginia”, zei hij, toen hij zich ter beschikking stelde van de geconfedereerden.

Wat de slavernij betreft was het voor iedereen duidelijk dat Lee daar geen voorstander van was. In 1857 schreef hij: „In deze verlichte eeuw zijn er maar weinigen die niet erkennen dat slavernij als instelling een moreel en politiek kwaad is in elk land. We hoeven er niet veel woorden aan te besteden om de nadelen ervan duidelijk te maken.”

In tegenstelling echter tot de felle abolitionisten, die met alle geweld (ook letterlijk) tegen dit kwaad wilden optreden, geloofde Lee dat God in Zijn voorzienigheid ervoor zou zorgen dat het kwaad van de slavernij op korte termijn zou verdwijnen. Lee was bang voor de onbeheerste en revolutionaire krachten die de abolitionisten losmaakten (hij had de leiding bij de terechtstelling van de moorddadige abolitionist ds. John Brown, die een slavenopstand leidde in Harpers Ferry). Lee verwachtte daarom meer heil van de weg van de geleidelijkheid.

Wijze lessen

Men kan generaal Lee, met de wijsheid van nu, kwalijk nemen dat hij niet doortastender was. Hem tot symbool van de verheerlijking van slavernij maken, doet hem echter zeker geen recht. Vooral niet als we beseffen dat zijn tegenstander Abraham Lincoln, de grote emancipator van de slaven, niet eens zo ver van Lee afstond. Lincoln zei zelfs dat hij bereid was de slavernij in Amerika te handhaven, als het de eenheid van de unie zou kunnen garanderen.

Laten we hopen dat de geschiedenis recht wordt gedaan en dat haar wijze lessen een onwijze polarisatie zullen kunnen keren. Niet alleen in de VS, maar ook in andere landen waar men maar blijft proberen om het verleden alsnog te corrigeren.

De auteur is hervormd predikant in Zoetermeer.

Generaal Lee ten onrechte symbool van slavernijverheerlijking

Opinie

RD.nl in uw mailbox?