De natuur, wat is dat eigenlijk?

In december vorig jaar spoelde er een bultrug aan op de Razende Bol tussen Texel en Den Helder. Het beest lag daar te sterven, en dat riep bij velen zo veel empathie op dat ze de reusachtige vinvis zelfs een naam gaven. Ondanks de pogingen van vele goedbedoelenden kreeg men het beest niet vlot getrokken. Het stierf. Een gehuil steeg op, en politici moesten zich verantwoorden over zo veel onrecht. De oplossing werd gevonden in een heus protocol voor gestrande zoogdieren.

Tegelijkertijd werd Nederland getroffen door nog een ramp. Het sneeuwde. Een filerecord van 1007 kilometer bracht ons dagen van slag. Hoe had dit kunnen gebeuren? Waarom waren we niet tijdig ingelicht, en waarom hadden alle hulpdiensten deze ellende niet voorkomen?

Tot overmaat van ramp hield de paus een kersttoespraak waarin we hem meenden te horen zeggen dat homoseksualiteit ”onnatuurlijk” was. Was dat niet onmenselijk? riep weldenkend Nederland uit. En moesten we die man met Pasen nog wel bloemen schenken?

Er doet zich hier iets merkwaardigs voor. Aan de ene kant onderhouden we een welhaast sentimentele relatie tot de natuur. Onze ogen springen vol tranen wanneer een bultrug in alle eenzaamheid aan zijn einde komt. We staan verbaasd en worden boos wanneer de natuur zich alleronvriendelijkst aan ons manifesteert in de vorm van enkele ongemakkelijke centimeters sneeuw. En onze verontwaardiging kent geen grenzen wanneer een kerkelijk leider zoiets allermenselijkst als homoseksuele gevoelens onnatuurlijk durft te noemen.

De natuur, wat is dat eigenlijk voor ons? Ons beeld is natuurlijk bepaald door de evolutietheorie. Die theorie is tamelijk deprimerend omdat er in die theorie niets meer is dan de natuur, in de zin van materie, en dat die natuur vanaf het begin verwikkeld is geweest in een onverkwikkelijke strijd waarin het recht van de sterkste zegeviert. Dat is een groot kwaad, en we weten sinds Darwin wat ons te doen staat: voorkomen dat het recht van de sterkste ook het sociale leven beheerst. Politiek betekent dit dat we de zwakkeren tegen de sterken beschermen, dat we sterke schouders tot solidariteit met de zwakken dwingen door hen de zwaarste lasten te laten dragen, en dat we geweld afzweren en vervangen door een vredige dialoog waarin belangen beschaafd worden uitgewisseld.

En nu moet ook de natuur zich aan onze beheersing van de natuur gaan aanpassen. Een wrede natuur waarin beesten doodgaan (ook al gebeurt dat elke dag op duizenden plaatsen) kunnen we niet meer accepteren. De eenzame dood van een bultrug moet worden voorkomen, zoals we ook het ‘ondraaglijke lijden’ van koeien en schapen die door religieuze barbaren onverdoofd worden geslacht, willen verbieden. De natuur mag haar gang niet gaan, zeker niet wanneer we ongestoord door files naar ons werk moeten.

De paus heeft homoseksualiteit ”onnatuurlijk” genoemd. Hij sprak over het gezin, dat gelukkig nog sterk en vitaal is maar in zijn essentie –het zichzelf weggeven en opofferen– wordt bedreigd door de moderne weigering om langdurige bindingen aan te gaan, door het valse vrijheidsbegrip, het streven naar zelfontplooiing en het verlangen elke vorm van lijden uit de weg te gaan. Huwelijk en gezin vloeien uit de schepping voort en zijn geen sociale constructie; sekse is geen keuze die we voor onszelf maken maar een gegeven element van de natuur. Het is alleen binnen de kaders van huwelijk en gezin dat het menselijke leven tot volle bloei kan komen, dat de mens zijn beperkte ik overstijgt, zichzelf weggeeft en wegcijfert en zichzelf voor de ander opent. Wanneer de sociale banden van huwelijk en gezin wegvallen, verdwijnen de belangrijkste figuren van het menselijk bestaan: de vader, de moeder, het kind. Wie zich buiten die orde stelt, stelt zijn eigen natuur ter discussie, de natuur die bepaalt dat man en vrouw elkaar complementeren.

Natuurlijk weet de paus heel goed dat heel veel mensen die natuurlijke, voorgegeven orde niet accepteren. Dat zij hun ‘natuur’ volgen, hun emoties en verlangens, door een andere samenlevingsvorm te kiezen. Maar daarmee gaan ze in tegen de natuur zoals die altijd, in de klassieke en de joods-christelijke traditie, is begrepen: als een orde, door God aan de schepping meegeven, die het menselijk leven beschermt en vervolmaakt.

Voor de paus is de natuur dus niet de materie en chemie in darwiniaanse zin, waarin het toeval regeert en ethiek onmogelijk is. Natuur is voor de paus een moreel begrip, een orde die het duistere in de mens bestrijdt en de gouden draden van de wet (om het eens platoons te formuleren) sterkt en ontwikkelt.

Volgens de paus zijn huwelijk en gezin net zo natuurlijk als een stervende bultrug en een sneeuwbui. Het is een manier van denken die we kwijt zijn. Met alle gekte van dien.

De natuur, wat is dat eigenlijk?

Opinie

RD.nl in uw mailbox?