Overheid moet botsende belangen overstijgen

Al in de 15e eeuw wisten Italiaanse stadstaten dat isolatie de enige remedie was tegen zich snel verspreidende ziekten, zoals de pest. In de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden werd een dergelijke aanpak pas 250 jaar later mogelijk. Kerk en koopman stonden een rigoureuze aanpak van de besmettelijke ziekte lang in de weg. De kerkelijke gedachte was dat een uitbraak van bijvoorbeeld de pest een „gesel Gods” was. Daarbij maakte de Allerhoogste –ook volgens gereformeerde medici– gebruik van ziekmakende lucht.

Bovendien was isolatie in de ogen van theologen als Voetius een onchristelijke en onbarmhartige maatregel. Wat overigens niet wegnam dat de kerk haar roeping tot naastenliefde en hulpbetoon serieus oppakte. Je naaste laat je nooit in de steek, benadrukte Voetius.

Regenten-kooplieden hadden andere belangen. Isolatie zou de handel schaden. Kooplieden waren bang dat isolerende maatregelen vooral gebruikt zouden worden om ongewenste concurrenten uit te sluiten. Het staat te lezen in een recente studie van dr. A. H. M. Kerkhoff naar de pestbestrijding in de Republiek.

Hoewel kerk en koopman vanuit verschillende perspectieven tot hetzelfde standpunt kwamen –geen isolatie van de zieke mens– stond dat een effectieve bestrijding van de ziekte in de weg. Pas toen de Staten van Zeeland in 1665 het voortouw namen, kon de besmettelijke pest bedwongen worden.

Botsende meningen staan effectief optreden altijd in de weg, toen en nu. Door aan alle verschillende belangen wat toe te geven, zal er steeds sprake zijn van een verdunde, verwaterde oplossing. Filosoof des vaderlands Daan Roovers pleit voor een omslag in denken en een andere manier van onderhandelen. Daarbij moet eigen belang plaats maken voor gezamenlijke belang. Dat kan zorgen voor coöperatie. Juist de kerken kunnen volgens Kerkhoff een rol spelen om mensen te leren persoonlijke belangen ondergeschikt te maken.

Het is een les die te leren valt uit het verleden. Sinds 1665 kwam de pest in Nederland niet meer voor. Maar wel staken andere ziekten, zoals Q-koorts en vogelgriep, de kop op. Ook onder dieren braken zeer besmettelijke ziekten uit. Gezamenlijke aanpak met het oog op gemeenschappelijk belang is dan nodig. Persoonlijk belang moet dan ondergeschikt worden. Dat zal zeker niet meevallen; het vereist offers die niet makkelijk vrijwillig gebracht zullen worden. Dan moet er een overheid zijn die boven de partijen staat en het algemeen belang dient met resolute actie. Kerken kunnen daarbij inderdaad een niet te onderschatten rol vervullen.

Overheid moet botsende belangen overstijgen

Opinie

RD.nl in uw mailbox?