Witte Kerst in zwart Afrika

In Afrika speelt die associatie van Kerst met sneeuw geen rol, zou je denken. Daar gaat ook met Kerst de parasol naar buiten en zijn arrensleeën en de verhalen over huilende wolven in witte bossen ver weg. „Is het niet raar om Kerst te vieren in de stralende zon?” vragen we een tikkeltje meewarig aan Zuid-Afrikaanse familieleden. Die kerstdagen bij 28 graden geven wellicht toch een ander kerstgevoel. Maar wie denkt dat Kerst en sneeuw een wezensvreemde combinatie is in Afrika, kan onder de warme zuidelijke zon nog wel eens voor verrassingen komen te staan. In een winkelcentrum in de hoofdstad van het West-Afrikaanse Senegal stond deze argeloze bezoeker enkele jaren geleden vlak voor Kerst oog in tak met een torenhoge, met sneeuwpoeder versierde kerstboom. Nota bene in een Afrikaans, maar ook nog eens overwegend islamitisch land.

Dat soort waarnemingen schijn je rond Kerst overal in Afrika te kunnen doen. In de New African van deze maand („het best verkochte pan-Afrikaanse magazine”) maakt columniste Akua Djanie gewag van het feit dat vorig jaar rond Kerst vele winkeliers in Ghana hun etalages decoreerden met sneeuw. Het ontlokt haar de verbaasde uitroep: „Hallo, hoeveel Afrikaanse landen hebben sneeuw?”

Toen Djanie omstreeks dezelfde tijd de televisie aanzette, kreeg ze beelden te zien van een vierkoppig gezin –vader, moeder, zoontje, dochtertje– rond een openhaardvuur. De hele familie was blond en keek de wereld in met helderblauwe ogen. Ze zongen een liedje over sleeën in de sneeuw. Djanie: „Kun je je voorstellen dat je in Afrika je televisie aanzet en dan dit ziet? Hoeveel Afrikanen hebben blond haar en blauwe ogen? (...) Hoeveel van ons hebben een open haard in hun huis?”

Djanie werpt in haar column de vraag op waarom Kerst in Afrika zo verwesterd gevierd moet worden. „Als we al Kerst moeten vieren, waarom afrikaniseren we dat feest dan niet?” vraagt de in Groot-Brittannië opgegroeide columniste zich af.

Ze snijdt hiermee een aangelegen punt aan dat ook breder getrokken kan worden. Afrika heeft een ambivalente verhouding met het Westen. Aan de ene kant is er een beweging die sterke nadruk legt op de eigen, Afrikaanse, identiteit (”proud to be black!”) maar anderzijds willen veel (jonge) Afrikanen zo veel mogelijk op blanken lijken. Dat valt bijvoorbeeld ook sterk op in het schoonheidsideaal.

In de kerk in Afrika is het niet anders. Sommige kerken sluiten in de vormgeving van hun erediensten naadloos aan bij (charismatische) vieringen in de Verenigde Staten, compleet met beamers en snelle Engelse liedteksten, terwijl andere kerken vooral Afrikaans willen zijn en daarbij soms ook traditionele riten willen integreren. De zoektocht naar een Afrikaanse manier van kerk-zijn gaat verder dan de liturgische vormgeving, maar raakt ook de geloofsleer. Afrikaanse theologen hebben gezocht naar een zwarte theologie, die op punten wezenlijk andere accenten legt dan de westerse.

Met recht. De Zuid-Afrikaanse emeritus aartsbisschop Desmond Tutu heeft eens gezegd dat het Bijbelse wereldbeeld dichter bij het Afrikaanse staat dan bij het westerse. Daar kon hij wel eens gelijk in hebben.

De Afrikaanse christenen zouden voor hun manier van kerst vieren dus gerust minder naar alle poespas uit het Westen mogen kijken. Het merkwaardige is nu dat de symbolen van rijkdom –westerse commerciële uitingen rond Kerst– geïmporteerd worden om te vieren dat God het minste en armste uitkoos.

Reageren aan scribent? buza@refdag.nl .

Witte Kerst in zwart Afrika

Opinie

RD.nl in uw mailbox?