Column: Leren van kritische houding amish tegenover techniek

De amish stammen af van de wederdopers, die de reformatoren destijds heel wat hoofdpijn bezorgden. Steeds moesten de lutheranen en de calvinisten aan de overheid duidelijk maken dat ze weliswaar niet rooms waren, maar zeker ook geen wederdopers. Die stonden immers bekend als oproepkraaiers. Een groep van hen maakte van de stad Münster een nieuw Jeruzalem en ging daar naakt rondlopen. Belasting betaalden ze niet en ze weigerden militaire dienst te vervullen.

De wederdopers werden op een gegeven moment zo hevig vervolgd dat een aantal van hen gehoor gaf aan de oproep van William Penn om zich in Amerika te vestigen, in de staat die later naar hem Pennsylvania zou worden genoemd. Penn wist wat het was om vervolgd te worden en wilde in Amerika een toevluchtsoord creëren voor vervolgde geloofsgenoten. De amish bleven een soort Duits spreken, in tegenstelling tot de mensen om hen heen, die ze dan ook voor het gemak allemaal maar ”English” noemden. Zelfs betitelden ze zich als ”plain people”, gewone mensen.

Kernbegrip voor hen is ”Gelassenheit”: bescheidenheid, eenvoud, geen opsmuk of dikdoenerij. Het familieleven is de bouwsteen van hun samenleving. Die twee waarden gebruiken ze als een soort zeef om te bepalen welke techniek wel en welke niet wordt toegelaten. Eigen autobezit verleidt tot hoogmoed en mag dus niet. Vaste telefoon en televisie verstoren het gezinsleven en worden dus in de ban gedaan. Mobiele telefoons kun je uitzetten, die mogen dus vaak wel. De huizen van amish zijn groot en hebben ruime vertrekken, zodat meerdere generaties erin kunnen wonen en je met velen bij elkaar kunt zijn.

De houding van de amish contrasteert met het techniekgebruik in de ‘gewone’ maatschappij. Daarin laten we een technologie eerst over ons heen komen, om daarna te ervaren welke problemen eraan verbonden zijn. Voor velen is technologie bovendien een statussymbool.

De amish worden vaak misverstaan. Dat bleek mij zelfs bij een bezoek aan een nagebouwde amishwoning. De gids kon weinig begrip opbrengen voor de keuzen van de amish. Vaak gaan de amish door voor techniekhaters, wat ze helemaal niet zijn. In hun door paarden getrokken buggy’s zitten de nieuwste kunststoffen en ze hebben vaak zonnepanelen op het dak. Om lokaal energie op te wekken hebben ze technieken ontwikkeld die door niet-amish worden overgenomen. Mijn medecolumniste Martine Vonk heeft in haar proefschrift de amish terecht getekend als een groep met een duurzaam technologiegebruik, en daarmee een inspiratiebron voor onze grondstoffen en energie verslindende maatschappij.

Zijn de amish in alle opzichten navolgenswaardig? Er is een belangrijk verschil met de manier waarop reformatoren als Luther en Calvijn tegen wetenschap en techniek aankeken. Zij waren er in de eerste plaats dankbaar voor, omdat ze techniek als een geschenk van God zagen. Van die dankbaarheid merk je bij de amish niet zo veel. Zij zijn vooral gericht op de mogelijke negatieve effecten van technologie. Soms zien ze ook leeuwen en beren waar ze waarschijnlijk niet zijn. Zo weigeren ze de elektriciteit van het net te gebruiken omdat je dan de wereld in huis haalt, net als bij de televisie. Dat lijkt toch wel wat vergezocht.

Het zou mooi zijn als wij een evenwicht zouden vinden tussen de dankbaarheid van Luther en Calvijn en de strenge techniekselectie door de amish. De amish en de reformatoren hebben in elk geval gemeenschappelijk dat ze Bijbelse waarden op heel het leven willen betrekken, met alle praktische keuzen die we daarbij moeten maken. Daar kunnen wij nog veel van leren. Dankbaar zijn voor wat we uit Gods hand mogen ontvangen, en tegelijk bescheiden blijven en maat weten te houden. En dat vertalen in alle concrete keuzes die we dagelijks maken. Dat zou voor ons, ”English”, een mooie uitdaging zijn.

Prof. dr. Marc J. de Vries is bijzonder hoogleraar reformatorische wijsbegeerte aan de Technische Universiteit Delft. Reageren? rubriekforum@refdag.nl

Column: Leren van kritische houding amish tegenover techniek

Opinie

RD.nl in uw mailbox?