Column: Intuïtie is een heilige gave

Met andere woorden: ons rationele denken zou onze intuïtieve kennis niet moeten overrulen, maar daaraan dienstbaar moeten zijn. Een stelling die voor de huidige samenleving een woord op zijn tijd is. Onderwijs is bepaald niet het enige gebied waarin de verwachtingen van wetenschap soms zo hooggespannen zijn, dat intuïtie ondergewaardeerd wordt. Regelmatig klinkt de roep om ”evidence-based” onderwijs. Daarmee wordt bedoeld dat wetenschappelijk vastgesteld moet worden of onderwijs aan de maat is of niet. Wetenschappelijke kennis over onderwijs wordt dan de basis van de praktijk.

Nu ben ik de laatste om de waarde van wetenschappelijke kennis te ontkennen. Ik leid immers zelf een groep die met zijn onderzoek een bijdrage denkt te kunnen leveren aan de verbetering van onderwijs. Maar de wetenschapsfilosoof in mij helpt mij om me bewust te blijven van de beperkingen van wetenschap. Niet alles wat waar is, laat zich vangen in de instrumenten van de wetenschap. Dat geldt ook voor onderwijs. Leraren weten van alles; niet alleen op grond van onderzoek, maar ook op grond van jarenlange ervaring. Zelfs beginnende docenten voelen soms goed aan wat bij jongeren aanslaat en wat niet. Tijdens de opleiding, en zeker bij een academische lerarenopleiding, proberen we hen ervan bewust te maken dat onderzoek waardevolle informatie kan bieden.

Dat onderzoek moet dan natuurlijk wel praktijkgericht zijn. In het verleden heeft het daaraan wel eens geschort. Onderwijswetenschappen hadden wel de reputatie te theoretisch en te weinig op de praktijk gericht te zijn. Er zijn ook legio voorbeelden van studies die voor psychologen heel interessant zijn, maar voor leraren volkomen onbruikbaar. Maar tegenwoordig staat praktische bruikbaarheid nadrukkelijk op de agenda van de onderzoekers.

Toch mag dit niet van de weeromstuit betekenen dat uit de praktijk verworven kennis minderwaardig is. Er is kennis die niet wetenschappelijk te bevestigen is, maar toch betrouwbaar en waardevol. De kennis dat God bestaat, is wat mij betreft daarvan een voorbeeld. God is het ook Die mensen met kennis begiftigd heeft, zowel intuïtieve kennis als het vermogen om wetenschappelijke kennis te creëren.

In het dagelijks leven moeten we het voor een belangrijk deel van intuïtie hebben. Als ik een drukke straat wil oversteken, kan ik bij een naderende auto proberen te berekenen hoeveel seconden ik nog heb om veilig naar de overkant te komen. Maar op die manier kom ik waarschijnlijk nooit de weg over, omdat ik de beschikbare oversteektijd allang kwijt ben aan mijn berekening. Maar ik vertrouw op mijn ervaring en intuïtie en in de meeste gevallen laten die mij niet in de steek. Zeker, ook die zijn niet onfeilbaar, maar dat is wetenschappelijke kennis ook niet.

Het is interessant dat het genoemde artikel gaat over het promotieonderzoek van Gerbert Sipman naar verschillende vormen van intuïtie bij docenten en de rol die ze spelen bij beslissingen van leraren. Het lijkt bijna tegenstrijdig om op die manier zelfs intuïtie nog wetenschappelijk in de greep te krijgen. Toch blijkt in het artikel van Sipman dat de waarde van intuïtie als niet op wetenschap gestoelde kennis wetenschappelijk aantoonbaar is. Dat geeft wel een mooi weerwoord aan iedereen die roept dat alleen ”evidence-based” onderwijs betrouwbaar is. Er is nu ”evidence” dat ook ”intuition-based” onderwijs hout kan snijden. Onderzoek kan helpen inzien op welke manier leraren die intuïtieve kennis het best kunnen inzetten en hoe die zich moet verhouden tot de op onderzoek gebaseerde inzichten. Mooi dat Einstein sprak van een ”sacred gift”, wat hij daar ook precies onder verstaan moge hebben. Voor christenen is duidelijk dat ook intuïtie een gave van God is, waarvoor we Hem dankbaar mogen zijn.

De auteur is bijzonder hoogleraar reformatorische wijsbegeerte aan de Technische Universiteit Delft.

Column: Intuïtie is een heilige gave

Opinie

RD.nl in uw mailbox?