Column: Broken lives matter

”Black lives matter” was en is de slogan. En dat is natuurlijk ook zo. Laat niemand daaraan twijfelen. Laat echter ook niemand eraan twijfelen dat ”broken lives matter”.

Blijkbaar moet dat, een bepaalde groep mensen die zich onderscheiden van anderen door bepaalde kenmerken als kleur, ras, identiteit of wat dan ook in de schijnwerpers zetten. Juist om te benadrukken dat álle levens ertoe doen. Om de grote discriminatiedruk tegen te gaan. Want, is mijn stelling, iedereen discrimineert. Sociaal psychologen zullen dit een veel te ongenuanceerde uitspraak vinden. Toch lijkt het mij zinnig de stelling even vast te houden, voor de zekerheid welteverstaan. Ze helpt ons namelijk om de juiste vragen aan onszelf en de ander te stellen.

Veel van onze gedragingen komen voort uit diep in onze biografie verzonken overtuigingen en gestemdheden. We hebben meestal zelf niet helder waarom we de dingen op die bepaalde manier doen, waarom bepaalde kenmerken bij mensen bepaalde gevoelens bij ons oproepen. Daarom, veiligheidshalve, niet: discrimineer ik of jij weleens, maar: hoe ga ik met mijn neiging tot discrimineren om? Of concreter: hoe benader ik de ander als hij of zij heel anders is dan ik ben. Het is een vraag die dwingt tot reflectie.

Gebroken levens, er zijn er veel. Dat het nodig is te roepen dat ”broken lives matter”, blijkt uit talrijke ervaringsverhalen van mensen die op de arbeidsmarkt en in andere verbanden uitgesloten worden of schuin aangekeken worden. Veel mensen wie het betreft, durven niet voor de dag te komen uit schaamte, angst voor eventuele consequenties, om te horen dat het contract niet verlengd wordt om die en die reden, maar jij weet wel beter. Of wat te denken van uitspraken als: schizofrene mensen zijn gevaarlijk en agressief. Of: depressieve mensen zijn lui, ze willen gewoon niet werken. Stel je niet aan! Veel ”broken lives” hebben dergelijke stereotyperingen zich eigen gemaakt. Ze zijn er zelf in gaan geloven, met als gevolg een toenemend isolement en verdieping van het al bestaande psychische lijden.

Waarom discrimineren we, maken we onderscheid tussen mensen op grond van bepaalde kenmerken? Sociologen leren ons dat mechanismen die we met dieren delen, zoals groeps- en territoriumafbakening, hier debet aan zijn. Dit zal ongetwijfeld zo zijn, maar er is meer. Er is bij ons mensen een diepgewortelde angst en huiver voor het onbekende, voor dat wat we niet begrijpen. Als we zeggen dat schizofrene levens agressief en gevaarlijk zijn, zegt dat meer over onze eigen agressieve uitstotingsimpulsen dan over deze mensen. Angst in de zin van het zich-bedreigd-voelen toont zich regelmatig in agressie. En zo verwijt de pot de ketel dat die zwart ziet. Dus toch maar de barricaden op, uiteraard met inachtneming van de anderhalve meter?

Beter is uitleg en kennisoverdracht. We weten namelijk uit onderzoek dat in principe iedereen in specifieke (meestal ongunstige) omstandigheden psychische klachten kan ontwikkelen. Om het even heel concreet te maken: ieder die als kind mishandeld, seksueel misbruikt of ernstig gepest is, zal in meer of mindere mate daar later in het leven de gevolgen van ondervinden. Meestal depressieve of angstklachten maar soms ook psychotische klachten waarbij je de grip op de realiteit verliest. Wij bepalen niet zelf in welk gezin we opgroeien, hoe welvarend onze ouders zijn, of ik tot een minderheid behoor en welke eigenschappen ik van mijn ouders meedraag.

Beter is ook het aangaan van een langdurig contact met iemand die ‘anders’ is. Samen aan opdrachten werken waarbij het nodig is onderlinge informatie uit te wisselen, waarbij positief gedrag wordt beloond en negatief gedrag wordt bestraft, leidt tot een sterke afname van vooroordelen.

Het beste is te zitten aan de voeten van Christus, in Wie geen blank of zwart, Nederlander of Marokkaan, man of vrouw is. Die ”broken lives” toekomst geeft.

De auteur is psychiater en geneesheer-directeur van Eleos.

Column: Broken lives matter

Opinie

RD.nl in uw mailbox?