Orgel Westerkerk klinkt na beurt nóg beter

Niet dat het instrument stond te steunen vanwege windlekkage of dat de klank pijn deed aan de oren. „Het orgel was nog perfect en is enkel beter geworden. Flentrop heeft bij de grote restauratie in 1992 goed werk geleverd, zodat er sindsdien geen grote stembeurt nodig bleek. Terwijl het instrument intensief wordt gebruikt.”

Zaterdag om 20.00 uur klinkt het orgel voor het eerst sinds eind 2018. Het concert van Bogerd is online te volgen. „Ik speel muziek uit de top tien van onze kerkgangers: werk van Bach, Guilmant, Karg-Elert, Jan Zwart en Reger, en ik improviseer. Het wordt een klankdemonstratie, omdat ik veel verschillende registers gebruik. Zodra het mogelijk is, geef ik een ingebruiknameconcert mét publiek.”

:::embed_link 1:::

Puinhoop

Orgelbouwer Duyschot leverde in 1686 een tweeklaviers instrument op in de Amsterdamse Wester, een bedehuis in de Jordaan vlak bij het Anne Frank Huis. De uitbreiding van het orgel in 1727 met een bovenwerk staat op naam van Vater. Knipscheer verving in 1843 de frontpijpen, terwijl Steenkuyl in 1895 een derde van het pijpwerk vernieuwde. Sanders en Verweys verwijderden veel historisch pijpwerk en voegden in 1939 een vierde klavier toe.

In de optiek van Bogerd was het orgel vóór de restauratie van 1992 een puinhoop. „Flentrop reconstrueerde het instrument naar de toestand van 1727. Hoewel slechts 550 van de 3800 pijpen origineel zijn, heeft de orgelbouwer er een homogeen geheel van weten te maken.”

De restauratie van het kerkinterieur vormde een mooie aanleiding om het 41 stemmen tellende hoofdorgel een grote onderhoudsbeurt te geven. Adviseur was Henk Kooiker.

Brutaal

Bogerd hoorde het Westerkerkorgel voor het eerst live in 2012. Hij studeerde toen net aan het Koninklijk Conservatorium Den Haag bij zijn voorganger Jos van der Kooy. „Het instrument maakte een enorme indruk. Ik vind het overigens nog altijd overdonderend en zelfs een beetje brutaal klinken.”

De vraag naar zijn top drie van mooiste registers ontlokt de speelman uit Hasselt een diepe zucht. Toch komt hij binnen een minuut met zijn lijstje op de proppen: de Vox Humana en de Dulciaan van het bovenwerk en de Sesquialter van het rugpositief.

Zijn toelichting klinkt als een liefdesverklaring: „Zo’n Vox Humana en Dulciaan vind je op weinig orgels. Een Vox Humana is nogal eens vrij luid en snaterend. Die in de Wester is daarentegen ingetogen en rond van klank. De Dulciaan die Flentrop toevoegde bezit eveneens een intiem karakter. Daarentegen klinkt de Sesquialter van het rugpositief als een klok en is dit register uitermate geschikt voor de samenzangbegeleiding.”

Trillen

Voor de onderhoudsbeurt van afgelopen maanden verhuisde al het pijpwerk, behalve de frontpijpen, naar de werkplaats van Flentrop in Zaandam. Elke pijp is schoongemaakt en nagelopen. Diverse registers behoefden verbetering. Zo gaf de Prestant 16’ van het hoofdwerk vooral boventonen en nauwelijks grondtonen. „Nu dat euvel is verholpen, voel ik de Prestant 16’ trillen achter de speeltafel en heeft een plenumregistratie veel meer body.”

Bogerd is in zijn nopjes met de verbeteringen aan gedekte fluitregisters, pijpwerk waarvan de bovenkant is afgedekt met een zogeheten hoed. „Met name de Quintadeen 8’ en Holfluit 4’ van het bovenwerk waren nauwelijks bruikbaar, omdat ze al binnen enkele weken ontstemd raakten. En omdat het orgel niet dik in de fluiten zit, heb je genoemde registers hard nodig. Al was het maar om een fraaie overgang van een zachte naar een luidere klank te maken in romantische muziek, die ik zo graag speel.”

Flentrop verhielp technische mankementen en luchtlekkages en nam de Baarpijp uit 1895 onder handen. „Die klonk metalig, maar is nu ronder en grondtoniger. Van verdere herintonatie is overigens geen sprake. Het is gewoon een dijk van een orgel met een stralende klank.”

Het blijft niet bij de presentatie van zaterdag. Op 22 april is een orgelmarathon in de Westerkerk via YouTube te volgen. Hetzelfde geldt voor een recital van Bogerd en Jos van der Kooy op 2 mei.

„Zodra het mag, gaan de lunchconcerten op vrijdag van start en beginnen we met een nieuwe orgelserie op zaterdagmiddag. Ja, daar is volgens mij behoefte aan. Er staan veel orgels in Amsterdam, maar er worden weinig concerten op gegeven.”

Heeft de organist van een instrument als dat in de Westerkerk nog dromen? Met enige aarzeling: „Er is in de 18e eeuw een Cornet toegevoegd op het rugpositief. Het zou fantastisch zijn als die terugkeerde.”

Het voorlopige ingebruiknameconcert door Evan Bogerd is zaterdagavond 18 april om 20.00 uur te volgen via het YouTube-kanaal van de Westerkerk

Orgel Westerkerk klinkt na beurt nóg beter

Muziek

RD.nl in uw mailbox?