Honderdste geboortedag organist Dirk Jansz. Zwart

Het gezin van ”orgelist” Jan Zwart (1877-1937) telde dertien kinderen: zeven dochters en zes zonen. Dirk, geboren op 24 september 1917, was de zevende op rij. Van de zes zonen was hij de derde: boven hem zaten Stoffel en Jan, onder hem kwamen Piet, Jaap en Willem Hendrik.

:::embed_link 1:::

Dirk groeide op met de muziek van zijn vader, ging mee naar diens Strümphlerorgel in de hersteld evangelisch-lutherse kerk aan de Kloveniersburgwal in Amsterdam en speelde weleens een dienst. Vanaf zijn 15e begeleidde hij in Westzaan regelmatig de kerkdiensten. Toen Jan Zwart in 1936 ziek werd, nam Dirk in Amsterdam voor hem waar. Ook na het overlijden van zijn vader, juli 1937, bleef Dirk spelen aan de Kloveniersburgwal. Een halfjaar later werd Piet van Egmond daar benoemd.

:::embed_link 2:::

Dirk studeerde voor onderwijzer, maar vond geen baan. In 1938 startte hij bij Jacob Bijster alsnog met de orgelstudie. In datzelfde jaar werd hij organist van de doopsgezinde gemeente in Koog-Zaandijk. In 1945 volgde zijn benoeming tot organist van de Nieuwe Kerk in Delft. In de Prinsenstad leerde hij ook Janny Koolschijn kennen, met wie hij in 1948 trouwde. Het stel kreeg drie kinderen: Jan (1952), Frits (1954) en Dirk (1962). De eerste werd predikant binnen de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt (GKV), de tweede maakte naam als musicoloog en directeur van het Nederlands Muziek Instituut, de derde is met name bekend als componist van kerkmuziek.

:::embed_link 3:::

In 1953 maakte Dirk Zwart –die op aanraden van zijn vader als Dirk Jansz. door het leven ging– de overstap van de Nieuwe Kerk in Delft naar de vrijgemaakte Simonstraatkerk in Rotterdam-Centrum. „De reden van deze overstap lag in zijn zorg voor toenemende ‘vrijzinnigheid’ in de Hervormde Kerk”, aldus zoon Dirk in een biografische schets . „Voorts speelde mee dat zijn ouders van oorsprong eveneens gereformeerd waren en dat hij een goede band had met zijn broer Jan, die reeds lid was van deze kerk in Rotterdam.” Zwart bleef tot zijn overlijden verbonden aan het tweeklaviers Verschuerenorgel in de Simonstraatkerk.

:::embed_link 4:::

De musicus was actief als concertorganist, orgeldocent, dirigent en muziekleraar. Binnen de GKV zette Zwart zich jarenlang in voor het kerklied. Over het juiste tempo van het zingen van de psalmen schreef hij een serie musicologische artikelen. In 1981 verscheen zijn boek ”Het kerklied. Om het behoud”.

:::embed_link 5:::

De muzikale nalatenschap van zijn vader bleef in zijn leven een belangrijke rol spelen. Zo noteerde hij –in samenwerking met Feike Asma– een groot aantal werken van Jan Zwart. Op hoge leeftijd speelde Dirk Jansz. in de Joriskerk in Amersfoort nog een complete opname van het orgelwerk van zijn vader.

:::embed_link 6:::

Zelf schreef Dirk Jansz. eveneens muziek, met name voor orgel, maar ook enkele werken voor koor. Zoon Dirk noemt hem „een componist van bescheiden kaliber.” Volgens hem behoren „tot zijn beste stukken” de composities Introïtus, trio, toccata en koraal over Psalm 105, Introductie, fugato en koraal Psalm 147 en de Fantasie over het oud-Hollandse lied ”Hoe groot, o Heer, en hoe vervaarlijk”.

:::embed_link 7:::

Dirk Jansz. Zwart overleed op 27 maart 2002, op 84-jarige leeftijd, in zijn huis in Ommoord.

Deze zomer wordt zijn herinnering door sommige organisten levend gehouden. Op 19 mei gaven Arjan Wolfswinkel en Cor de Vries in de Dorpskerk van Katwijk aan den Rijn een herdenkingsconcert vanwege het feit dat de derde zoon van Jan Zwart honderd jaar geleden werd geboren en vijftien jaar geleden overleed. Tijdens het concert klonken genoemde drie grote orgelbewerkingen van Dirk Jansz. Zwart en composities die Zwart tijdens zijn concerten en op opnames speelde.

Neef Jaap Zwart uit Hattem zet de drie grote koraalbewerkingen van zijn oom deze zomer verschillende keren op zijn concertprogramma’s . In Barneveld klinkt donderdag 27 juli Psalm 105, zaterdag 29 juli staat in Zeist Psalm 147 op het programma. In augustus speelt Jaap Zwart drie keer de fantasie over het Valeriuslied (in Groenloo, Zaandam en Egmond aan Zee). In Harderwijk staat Psalm 105 op het programma, in Amersfoort klinkt Psalm 147.

Meer informatie over Dirk Jansz. Zwart: www.dirkjanszzwart.com

---

Honderdste geboortedag organist Dirk Jansz. Zwart

Muziek

RD.nl in uw mailbox?