Datheen mogelijk dichter van Wilhelmus

Het Wilhelmus werd geschreven aan het begin van de Tachtigjarige Oorlog (rond 1570), maar de schrijver van het lied is altijd onbekend gebleven. Sinds het begin van de 17e eeuw werd Marnix van Sint-Aldegonde als dichter genoemd, maar die toeschrijving is vaak aangevochten.

In de loop van de eeuwen zijn veel mogelijkheden geopperd: Dirck Volckertszoon Coornhert, Balthasar Houwaert, Adrianus Saravia, Willem van Haecht, Johan Fruytiers en diverse anderen.

Met behulp van zogeheten computeralgoritmes, waarmee auteurs kunnen worden herkend op basis van schrijfstijl, zijn de onderzoekers op Datheen uitgekomen.

Dr. Mike Kestemont van de Universiteit Antwerpen presenteerde zijn bevindingen dinsdagavond tijdens de eerste Louis Peter Grijp-lezing in Amsterdam, gehouden ter nagedachtenis van liedonderzoeker Louis Peter Grijp. De twee andere wetenschappers die bij het onderzoek zijn betrokken, zijn prof. dr. Els Stronks van de Universiteit Utrecht en drs. Martine de Bruin van het Meertens Instituut.

Kestemont spreekt van een doorbraak in het Wilhelmusonderzoek: „Het ultieme bewijs voor het auteurschap zullen we wellicht nooit vinden, maar het heeft er alles van dat we met dit nieuwe onderzoeksspoor de dichter van het Wilhelmus op de hielen zitten. Het is vooral belangwekkend dat we met Datheen een dichter op het spoor zijn die zowel qua tekst als melodie goede kaarten heeft.”

Datheen is nooit serieus in beeld geweest als dichter van het Wilhelmus. Misschien omdat hij de naam had enigszins kreupele poëzie te schrijven – zijn psalmberijming is op dat punt vrijwel vanaf het begin afgekraakt door iedereen die verstand meende te hebben van poëzie. Onder wie door Marnix.

In de 17e eeuw waren dichters en predikanten als Johan de Brune, Jacobus Revius en Wilhelmus à Brakel niet minder kritisch op de dichtkunst van Datheen. En later, rond de invoering van de berijming van 1773, verschenen er zelfs spotprenten waarop Datheen met ezelsoren was afgebeeld.

Volgens Kestemont verklaart die beeldvorming waarom men in het verleden Datheen niet zo snel wilde overwegen als dichter van het Wilhelmus. „Wie zou een dichter-met-ezelsoren als auteur van de nationale hymne willen?” Maar de bevindingen van de computer wijzen wel degelijk in de richting van Datheen.

Een extra argument van de onderzoekers is de melodie. Het Wilhelmus is een ”contrafact”: de dichter plaatste een nieuwe tekst op een bestaande melodie, ”de wijse van Chartres”. Dat verwijst naar het Franse liedje ”O la folle entreprise du prince de Condé”, dat ontstond na het beleg van Chartres in 1568.

In het verleden is nooit met zekerheid vastgesteld hoe de Wilhelmusdichter met die melodie in contact is gekomen. Maar Datheen was volgens de onderzoekers als veldprediker aanwezig bij het beleg van Chartres en zou daar de melodie hebben leren kennen.

Datheen mogelijk dichter van Wilhelmus

Muziek

RD.nl in uw mailbox?