Russische gps-stoorzender brengt Israëlische luchtvaart in gevaar

De internationale federatie van burgerluchtvaartpiloten (IFALPA) bracht de storing op luchthaven Ben Goerion vorige week naar buiten. De Israëlische luchthavenautoriteit bevestigde het nieuws. Volgens de Israëlische luchtmacht was de onbekende verstoring van het gps-signaal afkomstig van de Russen in Syrië. De Russische ambassadeur in Israël noemde het „nepnieuws” dat hij „niet serieus kan nemen.” Maar Todd Humphreys, hoogleraar satellietnavigatie aan de University of Texas, bevestigde dinsdag de Israëlische lezing.

:::embed_link 1:::

Wat is gps?

Gps is een afkorting van global positioning system, een wereldwijd satellietplaatsbepalingssysteem. Gps gebruikt 32 verschillende satellieten die op 20.200 kilometer hoogte cirkelen. Deze banen kruisen elkaar zo dat navigatiesystemen vanaf elke plaats op aarde altijd minstens vier satellieten waarnemen.

Er zijn twee verschillende nauwkeurigheidsniveaus bij gps. Voor militair gebruik is er de Precise Positioning Service (PPS), waarmee kruisraketten bijvoorbeeld tot binnen enkele centimeters nauwkeurig naar het doel kunnen worden geleid. Voor gewoon gebruik –bijvoorbeeld autonavigatie en de burgerluchtvaart– is er de Standard Positioning Service (SPS).

Gps is ontwikkeld in opdracht van Amerikaanse ministerie van defensie. Het Amerikaanse leger kan met een druk op de knop gps uitzetten voor niet-militair gebruik. Hoewel het Amerikaanse gps het bekendste is, hebben ook andere landen hun eigen satellietnavigatiesysteem. Zo heeft China Beidou, Rusland Glonass en de Europese landen hebben Galileo.

Wat is er met het gps-signaal bij Tel Aviv gebeurd?

Todd Humphreys stelde dinsdag op de nieuwssite c4isrnet.com dat Rusland een uniek combinatie van signalen kan uitzenden die het echte gps-signaal verstoort (jamming) en tegelijk een vals gps-signaal genereert (spoofing). De Amerikaanse hoogleraar noemt de techniek ”smart jamming”, oftewel ”slimme verstoring”. Technisch heet deze vorm van verstoring GNSS.

Waarom verstoorde Rusland het gps-signaal van de Israëlische burgerluchtvaart?

Humphreys noemt het „collateral damage”, onbedoelde nevenschade. „Israël was niet het doel van Russische agressie. Ik vermoed dat de verstorende signalen uit Syrië de laatste anderhalf jaar in de eerste plaats zijn bedoeld zijn om drones te misleiden, en om aanvallen te voorkomen in het Syrische luchtruim”, aldus de hoogleraar op c4isrnet.com.

Omroep NBC News maakte vorig jaar melding dat de Russen Amerikaanse drones misleidden met valse signalen, waardoor militaire operaties van de VS in Syrië minder effectief waren. Generaal Raymond Thomas van de Amerikaanse special forces noemde Syrië vorig jaar „de meest agressieve omgeving op onze planeet voor wat betreft elektronische oorlogvoering.”

De Russen hebben hun systeem onlangs verbeterd, weet Humphreys. Dat verstoorde het gps-signaal tot in Israël, zodat de Israëlische piloten hun automatische navigatiesystemen niet gebruiken. Hij vermoedt dat de signalen afkomstig zijn van het militaire vliegveld Khmeimim Air Base in Syrië, 350 kilometer bij de Israëlische luchthaven vandaan. Dat blijkt uit metingen aan de Russische signalen vanuit het internationale ruimtestation ISS.

Maken de Amerikanen zich geen zorgen over de betrouwbaarheid van hun gps-systeem?

Zeker wel. De Amerikaanse legertop is bezorgd dat ze straks geen toegang heeft tot accurate navigatie, positiebepaling en tijdsbepaling, als het ergens ter wereld tot oorlogshandelingen zou komen.

Hoe ver zijn de Russen met hun spoofingtechniek?

Behoorlijk ver. Uit een rapport van het US Center for Advanced Defense Studies blijkt dat de Russen al meer dan 10.000 afzonderlijke gevallen van gps-verstoring hebben veroorzaakt. Niet alleen om Russische luchtmachtbases te beveiligen tegen drones, maar ook om een veiligheidbubbel te creëren voor hoge overheidsfunctionarissen. Zo beweegt de Russische president Poetin zich in een gespoofde gps-bubbel wanneer hij potentieel gevaarlijke locaties bezoekt, zo blijkt uit een rapport van onderzoeksbureau C4ADS. Het bureau stelt dat de Russische spoofing-gevallen „sterk verband houden met de beweging van het Russische staatshoofd.” Het gps-signaal in het luchtruim rond het zomerpaleis dat Poetin op de door Rusland bezette Krim laat bouwen, is permanent verstoord.

Meetapparatuur op het ISS telde sinds februari 2016 1311 zeeschepen die door Russische spoofing een verkeerde positie doorkregen. Dana A. Howard, voorzitter van de maritieme navigatiestichting RNTF, heeft samen met veertien andere zeevaartorganisaties een verzoek ingediend bij de Amerikaanse kustwacht om te komen tot een internationaal resolutie op gps-jamming en -spoofing. Howard wil geen verbod, maar wel transparantie. Een land moet laten weten wanneer het een gps-signaal verstoort. Anders komt de veiligheid in het geding.

Wat kunnen de langetermijngevolgen zijn van spoofing?

Daarover maakt John Dunn van beveiligingsbedrijf Sophos zich grote zorgen . „GNSS-spoofing is zo goedkoop dat het onwaarschijnlijk is dat Rusland de enige gebruiker blijft.” Met name autonome vormen van vervoer, bijvoorbeeld met robotschepen, zelfrijdende auto’s, vrachtverkeer en taxidrones, kunnen met simpele signalen in het honderd worden gestuurd. „Het zijn eenvoudige doelen. Er zijn bovendien te weinig maatregelen genomen om spoofing tegen te gaan. Het goede nieuws is dat het niet moeilijk is om spoofing te detecteren.”

Welke maatregelen neemt Israël tegen de Russische stoorzenders?

Het Israëlische beveiligingsbedrijf Regulus Cyber ontwikkelt een detectiesysteem voor spoofing, liet topman Yoab Zangvil onlangs weten. Zodra er een aanval plaatsheeft, kan het bedrijf de burgerluchtvaart en de maritieme sector erop voorbereiden.

Russische gps-stoorzender brengt Israëlische luchtvaart in gevaar

Wetenschap & techniek

RD.nl in uw mailbox?