Patiënt moet hele verhaal vertellen

1. klacht

„Zij maakt een nogal bange indruk en haar man is behoorlijk agressief.” Dat krijgt de huisarts van zijn assistente te horen over een patiënte die met haar echtgenoot in de wachtkamer zit. De vrouw, een vijftiger en een verstokte roker bovendien, heeft een lange medische voorgeschiedenis en kampt al ruim een jaar met gezondheidsproblemen. De belangrijkste klachten: ze hoest, brengt slijm op en is benauwd.

De huisarts heeft twee pijlen op zijn boog. Om verergering van de klachten te voorkomen, spant hij zich in om de vrouw in een stoppen-met-rokenprogramma te krijgen. Om de symptomen te bestrijden, schrijft hij hoestdranken voor, zoals Bisolvon. Ook krijgt de vrouw een puffer met de luchtwegverwijder salbutamol.

Gedurende zes maanden treedt er maar mondjesmaat verbetering op. Als de arts ten langen leste naar een antibioticakuur grijpt, gaat het langzaam maar zeker vooruit. De patiënte blijft ongeveer een halfjaar weg. In die zes maanden schrijft de praktijk op haar verzoek nog twee keer een herhaalrecept uit voor de Bisolvon.

Dat ze na deze adempauze toch weer in de wachtkamer zit, heeft, zo begrijpt de arts, te maken met een nieuwe klacht. In haar nek voelt de patiënte zwellingen. In het telefoongesprek met de assistente spreekt ze van twee ontstekingen. Eenmaal in de spreekkamer toont ze zich ongerust over één bultje dat in de rechterschouder te voelen is en door de arts moet worden onderzocht. Is er een verband met de vastzittende hoest en de benauwdheidsklachten waar ze recent zo lang mee kampte? Of is er niks aan de hand?

Dat laatste, zo stelt de huisarts haar gerust. Het enige wat hij voelt, is een vetbultje. Een reumatoloog met wie de vrouw al een afspraak had staan, is twee weken later echter minder zeker van zijn zaak. Hij regelt dat het ziekenhuis al de volgende dag een echo maakt.

Dat besluit is voor de patiënte reden om de dag erna opnieuw naar de huisarts te gaan. Hoe kan het nu dat de ene dokter haar geruststelt met de woorden „het is maar een vetbultje”, terwijl de andere een echo laat doen? Na de bult opnieuw te hebben onderzocht, raakt nu ook de huisarts gealarmeerd. Anders dan twee weken terug voelt hij een knobbel in de schildklier en constateert hij dat er lymfeklieren zijn opgezet.

Onmiddellijk regelt hij een spoedopname. Artsen in het ziekenhuis constateren longkanker met uitzaaiingen in de lever en de nieren. Twee maanden later overlijdt de vrouw.

2. oordeel

Dat patiënten een klacht indienen omdat de arts de juiste diagnose heeft gemist, is niet uitzonderlijk. Uitgangspunt bij de beoordeling door de tuchtraad is dat een aandoening over het hoofd zien nog niet wil zeggen dat de arts in de fout is gegaan. Daarvan is alleen sprake als hij door een onzorgvuldige werkwijze tot een verkeerde diagnose kwam. Anders gezegd, een arts wordt primair op zijn handelwijze beoordeeld; niet op de (onbedoelde) gevolgen daarvan.

Toegepast op de klacht van de echtgenoot van deze vrouw luidt dus de vraag: had de arts eerder onder ogen moeten zien dat de vrouw mogelijk een uitgezaaide longtumor had? Nee, luidt het antwoord. De klacht is ongegrond.

In de onderbouwing legt de tuchtraad sterk de nadruk op de informatieverschaffing door de patiënt. Een arts, zo redeneert het college, betrekt bij zijn diagnose uiteraard de bij hem bekende patiëntgegevens in het medisch dossier. Maar hij richt zijn onderzoek vooral op die klachten waarover de patiënt hem informeert.

3. gevolg

In de eerste reeks consulten klaagde de vrouw over een vastzittende hoest. Die kon worden verholpen met salbutamol, Bisolvon en uiteindelijk antibiotica. Dat maakte, zegt de tuchtraad, vervolgonderzoek naar longkanker op dat moment overbodig.

De tweede rij bezoeken begon met een vraag over één bultje. Dat het zweet haar elke nacht uitbrak, dat ze afviel en dat de oude benauwdheid weer terugkeerde, zei de vrouw er niet bij. Daardoor vindt de tuchtraad het achteraf goed voorstelbaar dat de arts ook toen nog niet aan opgezette lymfeklieren dacht. Hoe tragisch dat achteraf ook was.

De patiënte werd kortom banger en banger. Maar de arts een totaaloverzicht geven, schoot er, zeker bij de tweede serie bezoeken, bij in. En juist de vraag of de patiënt het hele verhaal vertelt, blijkt voor het tuchtcollege cruciaal.

De boodschap is dan ook: dicht een arts nooit helderziende gaven toe. Zijn onderzoek heeft pas kans van slagen als de patiënt al zijn klachten te berde brengt.

Patiënt moet hele verhaal vertellen

Gezondheid

RD.nl in uw mailbox?