Link tussen jicht en hartziekten

Het begint met een telefoontje, een jaar of tien geleden. Janssens, huisarts in het dijkdorp Tolkamer, dicht bij Lobith, krijgt reumatoloog dr. Matthijs Janssen uit het Ziekenhuis Rijnstate in Arnhem aan de lijn. De specialist informeert naar de doodsoorzaak van een patiënt met jicht die bij hem onder behandeling was.

Janssens kan het hem precies vertellen: hartfalen. Dan volgt een wedervraag: maar waarom wil jij dat weten? De reumatoloog blijkt doodsoorzaken van zijn patiënten te registreren. „Het lijkt erop”, zegt hij, „dat patiënten met jicht een verhoogd risico hebben op hart- en vaatziekten. Is het niks voor jou om dat in je praktijk te onderzoeken? Jullie huisartsen zien tenslotte veel meer jichtpatiënten dan wij, reumatologen.”

Het wordt het begin van een intensief onderzoekstraject, uitmondend in de promotie –cum laude– van Janssens op jicht aan het Universitair Medisch Centrum St Radboud in Nijmegen, eerder deze maand.

Aanvankelijk is er teleurstelling. Aanvragen voor financiering van het onderzoek worden afgewezen door zowel het Reumafonds als onderzoeksorganisatie ZonMw. Janssens en Janssen besluiten echter door te gaan. Janssens: „Het begon als hobby en dat bleef het. Mijn onderzoeksuren zijn niet betaald.”

Bij de start van zijn studie ontdekt de huisarts tot zijn verbazing dat het bewijs voor de werkzaamheid van de toegepaste behandelingen bij jicht vaak flinterdun is. „Ik moest helaas ook vaststellen dat er in de huisartsengeneeskunde, binnen de reumatologie en onder medische wetenschappers heel weinig belangstelling bestaat voor jicht, nota bene de meest voorkomende vorm van artritis of gewrichtsontsteking.”

Het onderzoek van Janssens oogst waardering. In 2008 publiceert het Britse medische toptijdschrift The Lancet het eerste studieresultaat. Een kuur van vijf dagen met het bijnierschorshormoon prednison (35 milligram per dag) blijkt net zo goed te werken als de gebruikelijke behandeling met zware pijnstillers zoals ibuprofen en naproxen. „En met minder bijwerkingen voor oudere patiënten of bij hart- en vaatproblemen”, aldus Janssens. „Een verhoogd risico op suikerziekte bijvoorbeeld treedt slechts op bij langdurig gebruik van prednison. In mijn optiek zou prednison dan ook het middel van eerste keus moeten zijn.”

Het natuurlijke middel colchicine, gemaakt van het plantje herfsttijloos, is eveneens effectief, maar geeft pittige bijwerkingen, zoals diarree. Het kan wel als alternatief achter de hand worden gehouden, stelt Janssens.

Een ”jichtcalculator” die Janssens vervolgens ontwikkelt, haalt dit jaar het Amerikaanse tijdschrift Archives of Internal Medicine. Met die checklist kunnen huisartsen beter de diagnose stellen. „Uit ons onderzoek bleek dat huisartsen de aandoening vrijwel altijd onderkennen, maar dat ze dat iets te vaak doen.”

De calculator combineert factoren als plotseling begin van de pijn, roodheid van het (teen)gewricht, hoge bloeddruk, hart- en vaatziekten, en de hoogte van het urinezuurgehalte in het bloed (zie umcn.nl/goutcalc) . „Diagnoses die aan de hand van de calculator worden gesteld, zijn in verreweg de meeste gevallen raak, zo bleek bij controle van de gewrichtsvloeistof door collega Janssen”, aldus Janssens. „Voordeel is dat huisartsen alleen in twijfelgevallen nog gewrichtsvloeistof hoeven te laten prikken door een reumatoloog.”

Voor een derde deelstudie zoekt Janssens contact met de Continue Morbiditeits Registratie Nijmegen en omstreken (CMR), een onderdeel van het instituut eerstelijnsgeneeskunde van het St Radboud. De CMR beschikt over een gegevensbank van ziekte en doodsoorzaken die wordt gevoed uit vier huisartsenpraktijken met in totaal zo’n 13.500 patiënten.

Uit de verzamelde gegevens blijkt dat bijna 50 procent van de mensen met jicht hoge bloeddruk heeft, tegen 18 procent van de personen zonder jicht. Janssens: „Dat was een eyeopener.”

De verklaring daarvoor was dat veel van die mensen plastabletten gebruiken. Dat zou de kans op een jichtaanval verhogen. „Dat hebben we tenminste altijd geloofd.”

Die opvatting is echter nooit onderbouwd, zo blijkt uit literatuuronderzoek. Zelf kan Janssens ook geen verband aantonen. „We houden in onze drie huisartsenpraktijken in Tolkamer al sinds 1987 medicatiegegevens bij. Al onze jichtpatiënten hebben we de revue laten passeren. Ze gebruiken inderdaad vaak plastabletten, maar als je dat gegeven corrigeert voor de redenen waarvoor ze die gebruiken –hoge bloeddruk, hartfalen en hartinfarcten– zie je dat het gebruik van die medicijnen er niet toe doet.”

Er is wél een duidelijk verband tussen hart- en vaatziekten en jicht, ontdekt Janssens. „Die relatie is zo sterk dat jichtpatiënten, net als mensen met diabetes, door huisartsen zouden moeten worden onderzocht op risicofactoren voor hart- en vaatziekten. Collega’s adviseer ik met nadruk: meet bij jichtpatiënten altijd even de bloeddruk en bepaal het cholesterol- en het bloedsuikerniveau.”

Seizoensgevoelig

Jicht lijkt volgens huisarts Janssens een seizoensgevoelige aandoening. „Toptijden zijn voorjaar en zomer.” De hoogte van het urinezuurgehalte in het bloed speelt bij jicht een belangrijke rol, maar vormt geen afdoende verklaring voor het ontstaan. „Slechts een klein deel van de mensen met een verhoogd urinezuurgehalte krijgt jicht. Er spelen kennelijk meer factoren mee.”

Jichtpijn wordt niet veroorzaakt door de urinezuurkristallen in de gewrichtsvloeistof, die als gemene prikkertjes fungeren, zoals vaak wordt gedacht. „De pijn ontstaat door de gewrichtsontsteking.”

Link tussen jicht en hartziekten

Gezondheid

RD.nl in uw mailbox?