Litouwen herdenkt deportaties door Russen; koning onderbreekt staatsbezoek

Droeve muziek omlijst donderdagmiddag de plechtigheid waarin de slachtoffers van de Russische overheersing worden herdacht. President Dalia Grybauskaitė leest namen voor, de eerste namen van een lange, lange lijst. Als anderen het voorlezen van haar overnemen, achten de toeschouwers de plechtigheid voor beëindigd en beginnen ze te lopen en luid te praten. Het gekakel doet de diepe wonden die de Sovjetoverheersing sloeg niet teniet.

:::embed_link 1:::

:::embed_link 2:::

Stalins regime heerste in Litouwen, Letland en Estland sinds 1940; een gevolg van het pact dat de Russische heerser in 1939 met Hitler sloot. De Duitse dictator viel het Sovjetrijk in 1941 alsnog aan.

Intussen was Stalin al jaren bezig bevolkingsgroepen in zijn grote rijk te verplaatsen. Die gedwongen volksverhuizingen kostten veel mensen het leven. Op 14 juni 1941 had de eerste massadeportatie uit Estland, Letland en Litouwen plaats, een week voordat de Duitsers het gebied binnenrukten. Nadat het Rode Leger de nazi’s terugdreef, vervolgde Stalin het wegvoeren van de bevolking.

In totaal werden in de drie Baltische staten meer dan 200.000 inwoners gedeporteerd. Het ging om de politieke en culturele elite, en alle anderen die het Sovjetbewind afbreuk zouden kunnen doen. Onder hen waren ruim 130.000 Litouwers; 70 procent van hen was vrouw of kind. Weggevoerd in veewagens. Ze moesten naar Siberië of een ander ijzingwekkend gebied, maar er kwamen al mensen om voordat de trein de verre bestemming bereikte.

Een volk werd vaneengescheurd, gezinnen ook, en velen zagen elkaar nooit terug. Van de Litouwers kwamen er 28.000 in ballingschap door de barre omstandigheden om het leven; 60.000 keerden naar hun land terug; 30.000 móchten niet terug; anderen zagen er zelf vanaf. Dat terugkeren gebeurde pas nadat Stalin in 1953 overleed, en duurde wel tot 1963.

Namen in de muur

Dat alles wordt deze donderdag herdacht. Niet dat dit in heel hoofdstad Vilnius te merken is. Geen vlaggen halfstok, geen stilte op straat, en de plechtigheid bij het monument dat aan de Sovjetbezetting herinnert, trekt geen massa volk. Maar toch.

De vlam naast het gedenkteken flakkert; militairen staan stram in het gelid. Koorzangers in klederdracht laten treurmuziek klinken. En in de naastbijzijnde muur staan namen gebeiteld, en jaartallen. Namen van vaak nog jonge mensen, omgekomen in de duistere jaren 40 van de vorige eeuw.

Litouwen herdenkt deportaties door Russen; koning onderbreekt staatsbezoek

Geschiedenis

RD.nl in uw mailbox?