Prof. W. Kremer: op zoek naar het hart van de hoorder

Zo’n behandeling kun je het nu uitgegeven verzameld werk van prof. W. Kremer alleen maar toewensen. Dankzij het speurwerk van kand. D. H. J. Folkers en ds. J. Westerink liggen er twee prachtige bundels met verzamelde geschriften van Kremer. Het valt direct op dat de geschriften, collegeaantekeningen en artikelen direct of zijdelings de homiletiek betreffen. Hoewel prof. Kremer meer vakken doceerde dan alleen homiletiek, had de predikkunde wel zijn voorliefde. Die liefde en intense betrokkenheid op het vak had eerst en vooral te maken met eerbied voor en verwondering over het Woord. Misschien is dat wel wat mij het meest trof in het lezen van de preken en meditaties van zijn hand. Hier spreekt iemand die heeft leren zwijgen voor het Woord en zó heeft leren spreken.

Is de theologie de zee, dan is de preek het strand waarop de golven uitrollen en doorzichtig worden. De beeldspraak is van Kremer en het waardevolle van het verzameld werk is dat we zowel Kremers theologische overtuigingen als de preken in handen hebben. Het is de moeite waard een korte strandwandeling te maken, die hopelijk uitnodigt tot langere wandelingen.

Kremers arbeid als hoogleraar ving in 1954 aan met zijn rede over ”Geestelijke leiding in de prediking”. Misschien dat ”geestelijke leiding” als algemene aanduiding wel het meest typerend is voor Kremers homiletische werk. Voortdurend zoekt Kremer het hart van de hoorder te bereiken. Vanuit een grondhouding van leerling zijn, oefende hoogleraar Kremer zichzelf en zijn studenten in ”homiletische exegese”, een uitleg van de Schrift met betrokkenheid op het hart van de hoorders. Destijds was er vraag naar priesterlijke, pastorale, bevindelijke prediking. Kremer wilde kerk en theologie dienen door die tot speerpunt van zijn werk te maken. We krijgen daar zicht op als we de collegeaantekeningen lezen, maar vooral in zijn preken.

De preken vallen op door hun theologische gebalanceerdheid zonder aan scherpte in te leveren. Er is sprake van een boeiende evenwichtigheid. Confessionele belijndheid en theologische helderheid gaan hand in hand en zorgen niet voor knellende kaders, maar voor een geestelijke frisse en sprankelende prediking. Zeker in zijn latere preken en artikelen komt het verrassend existentiële karakter van zo’n prediking duidelijk uit. Zo wordt de gemeente gevoed, in alle geestelijke verscheidenheid die er is.

Onderscheidingen

Ook in zijn visie op de gemeente en hoe dat doorwerkt in de prediking kan Kremer een gids zijn. Zo heeft Kremer het over de Adams-positie, de Abrahams-relatie en de Christus-relatie. Deze onderscheidingen dienen om duidelijk te maken dat leden van de gemeente van Christus verschillend voor God staan. Ook de typische onderscheiding tussen heilsbeschikking, heilsverwerving en heilsbediening helpt om te beseffen dat het heil van God ontvangen en toegeëigend moet worden.

Er is veel aandacht voor de ziel en voor de gelovige enkeling. De bredere verbanden van het leven komen minder ter sprake. Dat zou als een eenzijdigheid getypeerd kunnen worden, maar of het een manco is? Het lijkt me dat we in de 21e eeuw niet minder verlegen zijn dan in Kremers tijd om een prediking waarin de ziel aangesproken wordt.

Iets wat tijdens de wandeling door het verzameld werk ook opvalt, is zijn verbindende manier van spreken. Ongetwijfeld zal het samenhangen met zijn karakter. Wars van theologische scherpslijperij, irenisch van inslag, zoekt hij niet naar een antipositie met een negatieve instelling. Illustratief is de lezing die Kremer in 1953 hield, waarin hij spreekt over spanningen en gevaren in de prediking binnen de Christelijke Gereformeerde Kerken. Liefdevol en scherp spreekt en beweegt hij in de gezonde spanning tussen God en mens. Onwillekeurig moest ik denken aan de irenische persoon van J. C. Ryle.

Waardevol acht ik ook de aandacht voor de affiniteit tussen prediker en Heilige Geest. Preken is voor Kremer een ambacht, maar slechts in de bedding van een meditatieve grondhouding. De neerslag daarvan lezen we in de bezonken preken, meditaties en artikelen van zijn hand. Hoewel Kremer geen fundamenteel homiletisch werk heeft nagelaten, is het de moeite waard om grondnoties te consolideren en uit te bouwen (W. H. Velema). Consolidatie, als het bewaren van wat in dit tijdsgewricht onopgeefbaar is; uitbouw door in te gaan op hedendaagse vragen. Zo is de uitgave van het verzameld werk van Kremer geen oproep om kritiekloos te kopiëren, maar een uitdaging om zijn geestelijke erfenis te verwerken voor vandaag.

Het is te hopen dat deze boeken, waarvan helaas in het tweede deel wel veel storende spelfouten staan, even beduimeld raken als het boekje in mijn boekenkast.

Priesterlijke prediking. Verzameld werk van prof. W. Kremer, D. H. J. Folkers en J. Westerink (red.); uitg. Brevier; 1000 blz.; € 59,99

Prof. W. Kremer: op zoek naar het hart van de hoorder

Kerk & religie

RD.nl in uw mailbox?