„Preek heeft plek in levensverhaal”

Dat stelt ds. Kees van Dusseldorp, gereformeerd vrijgemaakt predikant in Capelle aan den IJssel. Vandaag promoveert hij aan de Theologische Universiteit Kampen op de rol van narrativiteit, het vertellen van verhalen, in de homiletiek, de preekkunde.

Wat ”narrativiteit” inhoudt heeft hij al diverse keren moeten uitleggen, zegt ds. Van Dusseldorp lachend. Het begrip is afkomstig uit de sociale filosofie. „Het is onder andere een manier om te komen tot begrip van wat er gebeurt. Ook biedt narrativiteit inzicht in de manier waarop een mens betekenis geeft aan het leven”, aldus de predikant.

Toch is er een belangrijk verschil tussen de toepassing van narrativiteit in sociale wetenschappen en in een preek. „In het gewone leven kun je alle kanten op met je eigen waarheid. Maar Gods Woord is normerend voor onze verhalen. Dat vraagt van predikant en hoorder een open oor om te luisteren naar Gods stem.”

Rationele prediking

Het thema narrativiteit kwam op het pad van ds. Van Dusseldorp toen hij zo’n tien jaar geleden nadacht over een onderwerp om op te promoveren. „Er was op dat moment in de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt sprake van een overreactie op een rationeel belijnde prediking. Voorgangers zochten naar nieuwe preekvormen, zoals het vertellen van verhalen in de dienst.”

Nadere beschouwing leerde dat er behoefte bleek aan herbezinning op de structuur van de preek, de rol van voorbeelden in de preek en de rol van de hoorder. Reden voor ds. Van Dusseldorp om die elementen onder de loep te nemen.

Vanuit de narratieve opvatting dat iemands perspectief bepaalt hoe er tegen gebeurtenissen aangekeken wordt, zoomde de predikant in op de homiletiek. Die bevat volgens ds. Van Dusseldorp volgens de klassiek gereformeerde opvatting enkele basislijnen. „Preken heeft plaats binnen het werk van de Heilige Geest in de wereld. Het is de bediening van het Woord van God. Preken heeft een communicatief karakter en doel. De predikant probeert mensen opnieuw voor God te brengen.”

Variatie

Rekening houdend met lessen uit de sociale wetenschappen, kan het naar de mening van de Capelse predikant nuttig zijn om een gevarieerdere preekmethode te gebruiken. „Mijn dissertatie heet niet voor niets ”Preken tussen de verhalen”. Een voorganger moet oog hebben voor de leefwereld van de mensen onder zijn gehoor. Zij hebben allemaal hun verhalen bij zich.”

Toevoeging van het narratieve perspectief heeft volgens ds. Van Dusseldorp een meerwaarde op meerdere punten: „De aandacht voor de vraag wie de hoorder is. Hoe zit hij in de kerk? De preek kan iets betekenen in zijn leven, dat in verbinding staat met God. Daaraan is verbonden hoe zo’n hoorder luistert. En ten slotte zegt het iets over hoe God werkt in de wereld.”

Volgens ds. Van Dusseldorp helpen verhalen uit de Bijbel bij het begrijpen van Gods bedoeling met ons leven. „Als prediker heb je verschillende rollen bij de toepassing van de preek. Je kunt de rol aannemen van de leraar, van de verteller die doorgeeft wat er is gebeurd, of van de getuige die vertelt wat hij heeft begrepen en gehoord. Bij al die vormen is het belangrijk om te kijken naar de wijze waarop je communiceert.”

Uitdaging

Het vertellen van verhalen op de kansel kan naar de mening van de predikant een toegevoegde waarde hebben. „Een verhaal heeft kracht. Menigeen weet zich na de kerkdienst nog wel de verhalen of voorbeelden te herinneren die gebruikt zijn, maar vaak niet meer wat de strekking van de preek was.”

Volgens ds. Van Dusseldorp is het de uitdaging voor de voorganger om die wetenschap op een goede manier te gebruiken. „Laat een verhaal of een voorbeeld tot nadenken stemmen. Als predikant beschik ik er niet over of God mij gebruikt om de mensen aan te spreken. Maar ik moet mijn vaardigheden wel benutten.”

Moet een predikant dan een groot redenaar zijn? Niet zonder meer, aldus ds. Van Dusseldorp. „Een docent die in de klas een inhoudsvolle les geeft, krijgt ook te horen dat hij „een goed verhaal” had. Een predikant moet in de eerste plaats het Evangelie verkondigen. Het gaat om het vertellen van de grote daden van de Heere.”

„Preek heeft plek in levensverhaal”

Kerk & religie

RD.nl in uw mailbox?