„Met zijn ideeën over de vrije wil was Arminius vroegmodern”

Dat zei prof. dr. Gijsbert van den Brink donderdagmiddag tijdens een studiebijeenkomst over het door hem geschreven boek ”Dordt in context. Gereformeerde accenten in katholieke theologie”. De bijeenkomst aan de Vrije Universiteit (VU) in Amsterdam was georganiseerd door het Herman Bavinck Centre for Reformed and Evangelical Theology en werd door zo’n dertig personen bezocht. Dat waren er opvallend veel minder dan tijdens een studiedag over het eveneens door hem geschreven boek ”En de aarde bracht voort”.

Prof. Van den Brink, hoogleraar theologie aan de VU, schreef het boek als uitwerking van een cursus die hij gaf. In deze studie worden de tijdens de synode van Dordrecht opgestelde leerregels over de goddelijke verkiezing historisch, politiek en theologisch belicht. Het is dit jaar 400 jaar geleden dat de synode plaatshad.

De auteur zei tijdens de bijeenkomst dat een dergelijk boek, dat is bestemd is voor een breed publiek, nog niet bestond. „Er zijn wel meditatieve en wetenschappelijke werken geschreven, maar niet iets ertussenin. Dit boek gaat over wat er speelde, wat de contexten waren en hoe je er zelf over kunt denken.”

Drie wetenschappers kregen gelegenheid om te reageren op ”Dordt in context”. De stevigste kritiek kwam van prof. dr. Kees van der Kooi, dezelfde die samen met prof. Van den Brink de Christelijke Dogmatiek schreef. Hij zei dat de in het boek genoemde passages uit Romeinen 9, 10 en 11 anders uitgelegd kunnen worden.

In die hoofdstukken, waarin het gaat over de verkiezing, is „Paulus onder de indruk van de eschatologische gebeurtenis van Christus’ komst en van de reactie van Israël. Paulus worstelt ermee of het ”ja” van God jegens het volk Israël verdergaat.” De hoogleraar vergeleek dat moment met passages in Exodus waar de Heere zegt dat Hij niet meer verdergaat met het volk Israël.

Die „dramatiek” komt volgens prof. Van der Kooi niet voor in ”Dordt in context” en ook niet bij de synode van Dordrecht. „Met Dordt blijft de lichtbundel staan. Het accent verschuift van het volk naar de enkele persoon.”

De hoogleraar neemt aan dat Paulus zijn handtekening niet gezet zou hebben onder de Dordtse Leerregels omdat hij zich niet zou kunnen vinden in de leer van de eeuwige verwerping. „Paulus zou in totale verwarring de deur van de synode uitgegaan zijn”, zei hij.

Prof. Van den Brink antwoordde dat hij nog eens zou gaan nadenken over Romeinen 9-11. Hij hield echter staande dat Gods handelen bepalend is in die hoofdstukken en dat het schokkend is om dat te lezen. Dordt is volgens hem een accentuering van een bepaalde leerstelling. „Augustinus zei dezelfde soort dingen. Ik weet niet of Paulus zijn hand- tekening niet gezet zou hebben.”

Prof. dr. Henk Bakker, hoogleraar geschiedenis, identiteit en theologie van het baptisme aan de VU, brak een lans voor Arminius, wiens leer op de synode van Dordrecht veroordeeld werd. Arminius bedoelde volgens hem dat „als je onder het Woord komt dat je dan door de liefde van God gekoesterd wordt, je wil anders wordt en dat je dan zegt: „Ik ben een kind van God.””

Prof. Van den Brink erkende dat Arminius minder zwart-wit dacht dan hij in de gereformeerde traditie dikwijls wordt afgeschilderd, maar hij wees zijn leer af. „De subtiele verschillen met de gereformeerde leer kunnen duiden op een ander geestesklimaat. Met zijn leer over de vrije wil liet Arminius zien dat hij een vroegmodern mens was. In zijn denken zat iets wat niet paste in de gereformeerde bedding.”

Ten slotte beantwoordde prof. dr. Fred van Lieburg de vraag waarom de synode juist in Dordrecht werd gehouden. Er waren drie voorstellen voor een locatie: Utrecht, Den Haag en Dordrecht. Koning Jacobus I van Engeland wees Utrecht af. Vervolgens kreeg Maurits, die de vergadering in Den Haag wilde houden, niet zijn zin en werd het Dordrecht.

„Met zijn ideeën over de vrije wil was Arminius vroegmodern”

Kerk & religie

RD.nl in uw mailbox?