Het einde van de Boezemsingelkerk

Fier en vierkant rijst de kerktoren omhoog. Aan de voorgevel is een reliëf in beton bevestigd van de gelijkenis van het zaad in de akker: „Zie, een zaaier ging uit om te zaaien”. Met wat inspanning is er een zaaier te zien die zaait. Rechts komen de vogels aangevlogen om het zaad weg te pikken. Links groeien doornen en distels, die het zaad verstikken. Maar er zijn ook zaadjes die in de goede aarde terechtkomen en vrucht dragen, dertig-, zestig- of misschien wel honderdvoud.

M. Bal, voorzitter van de kerkenraad van Rotterdam-Centrum, zegt, wijzend naar het reliëf: „Zo is het aan de Boezemsingel geweest en zo is het nog. Er is zaad gestrooid en het heeft vrucht gedragen. Het Woord is verkondigd en tot op de dag van vandaag doet de Heere ermee wat Hem behaagt.”

De historische Boezemsingelkerk, die ooit plaats bood aan zo’n achttienhonderd kerkgangers, wordt gesloopt. In juli zal de sloperskogel het gebouw neerhalen. Het ledental van de gemeente is gedaald tot onder de honderd. Het gebouw is te groot, te oud en te duur in onderhoud en verwarming.

Kerkzaal

Aan de voorzijde steekt ouderling Bal een sleutel in het slot. Een van de vijf grote toegangsdeuren zwaait open. Achter de hal ligt de kerkzaal, groot en sober, volgepakt met banken, overkoepeld door een tongewelf van duizenden houten planken. Er zijn drie galerijen die al jaren niet meer in gebruik zijn. Rechts staat de kansel. Daarboven bevindt zich het orgel dat de firma Hendriksen & Reitsma hier in 1981 plaatste.

De grote klok tegenover de kansel staat op kwart voor drie. Links en rechts van de preekstoel staan de banken voor de kerkenraad. Ze zijn ver naar achteren geplaatst, zo ver dat de ambtsdragers bijna tegen de rug van de voorganger aankijken. Bal: „Dat is destijds bewust zo gedaan om toch maar vooral genoeg zitplaatsen te kunnen realiseren. Maar handig is dit niet.”

Bal wijst nog op een luikje in de zijwand van de preekstoel. Achter het deurtje staan twee flessen rode wijn. „Als vroeger bij avondmaaldiensten de wijn op was, kon er hier worden bijgevuld.”

Wat doet de sloop van zo’n kerk met een kerkenraadsvoorzitter? Bal: „Het is groot dat zo lang het Woord mocht worden verkondigd, dat de Heere hier heeft willen wonen en werken. Maar, een kerkgebouw blijft hout en steen. We zien er meer naar uit dat stenen harten vlezen harten mogen worden. Het gaat om de uitbreiding van Gods Koninkrijk. En de Heere werkt altijd door onze onmogelijkheden heen.”

De gereformeerde gemeente van Rotterdam-Centrum blijft bestaan, zolang als dat kan, zegt Bal. „De kerk gaat dus niet weg. Alleen het gebouw verdwijnt. En we weten niet wat de Heere nog wil doen.”

Ds. Pieneman

De Boezemsingelkerk dateert in zijn oudste vorm uit 1901. In de volksmond werd de kerk in de beginjaren ”De suikerpot” genoemd. Op 31 maart van dat jaar werd de kerk in gebruik genomen door ds. C. Pieneman, die toen preekte over Efeze 1:10: „Om in de bedeling van de volheid der tijden wederom alles tot één te vergaderen in Christus, beide wat in den hemel is en wat op de aarde is.”

In de jaren 1924 en 1928 werd de kerk vergroot. Toen werd onder meer aan de linkerzijde een beuk bijgebouwd. In 1963 kreeg het gebouw een nieuwe voorgevel en een kerktoren met twee klokken.

De kerk van ds. G. H. Kersten

De Boezemsingelkerk was vele jaren –tot de bouw van de Noorderkerk in Rijssen in 1954– de grootste kerk van de Gereformeerde Gemeenten. Van 1906 tot 1912 en van 1926 tot 1948 was ds. G. H. Kersten hier predikant. De Algemene Vergadering van 1907, waar besloten werd de kruisgemeenten en Ledeboeriaanse gemeenten te verenigen tot de Gereformeerde Gemeenten, had plaats in deze kerk.

Na de Tweede Wereldoorlog werden in de buitenwijken van Rotterdam nieuwe gemeenten gevormd, waardoor het aantal kerkgangers aan de Boezemsingel afnam. Ook trokken er leden weg naar omliggende gemeenten als Ridderkerk, Capelle aan den IJssel, Hendrik-Ido-Ambacht en Krimpen aan den IJssel. In 1982 werden de drie galerijen gesloten. In 1996 werd een deel van de kerk, onder de middelste galerij, afgesloten. In 1930 telde de gemeente 3100 (doop)leden. In 2018 is het ledental gedaald tot onder de honderd.

Op het terrein van de Boezemsingelkerk is sinds 1927 de Theologische School gevestigd. In 2017 heeft de kerkenraad van Rotterdam-Centrum het kerkgebouw, de inventaris en de grond verkocht aan de Theologische School voor het symbolische bedrag van 1 euro. Op advies van de generale synode werd besloten de kerk te slopen en te vervangen door een kleiner gebouw met daarin een kerkzaal voor de kerkelijke gemeente, vergaderzalen voor de school en een ruimte voor een kerkelijk documentatiecentrum.

In de nieuwe kerkzaal komt de oude kansel weer te staan, zij het in verkleinde vorm. De lezenaar en de doopvont gaan ook mee naar de nieuwe kerk. De toren moet van de burgerlijke gemeente blijven staan. Het orgel verhuist straks naar de nieuwe kerk van de gereformeerde gemeente van Utrecht-De Meern.

De kerk van mijn vader

„Dit is de kerk van ds. G. H. Kersten. Maar voor mij is het ook de kerk van mijn vader.” Stil kijkt J. Mastenbroek rond in de enorme kerkruimte aan de Boezemsingel. „Dit is de kerk waar mijn grootvader, die krachtdadig door God werd stilgezet op de Rotterdamse kermis, diaken en later ouderling was. Mijn moeder is hier gedoopt en mijn vader heeft er belijdenis gedaan. Vader vond in de hervormde kerk in Rotterdam-Zuid geen voedsel voor zijn ziel, en kwam zondags lopend van Katendrecht naar de Boezemsingel om Kersten te horen. Dat was toch echt een uurtje lopen.”

Mastenbroek is zelf in deze kerk gedoopt. Hier deed hij met zijn aanstaande vrouw geloofsbelijdenis, samen met meer dan vijftig andere jongeren. Hier werden ze in de echt verenigd door ds. A. Vergunst. Hun oudste zoon Wilco is in de Boezemsingelkerk gedoopt.

In de schemerige kerkruimte wordt het zwaar van het verleden. „Als jongetje van twee jaar ging ik al mee naar de kerk. Ik weet er natuurlijk niets meer van, maar ik heb Kersten dus nog horen preken en was zelfs bij zijn begrafenis, op 9 september 1948. Ik zat in de wandelwagen.”

In de tijd van ds. Kersten, en later van ds. A. Vergunst, zat de kerk afgeladen vol, weet Mastenbroek. „De uitschuifbankjes waren allemaal in gebruik. Onze vaderen hebben dit gebouw met dubbeltjes en kwartjes bij elkaar gespaard.”

Na hun huwelijk vertrok het gezin Mastenbroek uit Rotterdam. Inmiddels wonen ze al 33 jaar in Gouda. „In de jaren zestig, zeventig, verhuisden er velen naar de omliggende plaatsen. Wij ook. Wij hoorden dus ook bij die weglopers. Zo voelt het nog steeds een beetje, weggelopen, want we hoorden hier.”

Dat de Boezemsingelkerk binnenkort wordt gesloopt, gaat Mastenbroek buitengewoon aan het hart. „Het doet me denken aan de profeet Jeremia. Hij zat op de puinhopen van Jeruzalem. De tempel was verwoest. Er zou een nieuwe tempel worden gebouwd, en het jonge volk juichte: een nieuwe tempel! Maar het oude volk weende.”

Het is maar hout en steen, zegt Mastenbroek. „Maar het doet me toch pijn. Achter deze muren is Gods volk bijeen gekomen om naar de woorden Gods te luisteren. Hier bediende ds. Kersten soms wel vijf volle avondmaalstafels. De hemel hing weleens laag.”

Als jongen van een jaar of dertien, veertien, zat Mastenbroek onder de galerij. „Als het avondmaal werd bediend zag ik ze gaan, zij die van Godswege een recht hadden ontvangen om aan de dis des verbonds te gaan, om daar de dood des Heeren te gedenken. Wat was ik jaloers. Het was niet voor mij. Het was voor Gods volk.”

Straks komen de slopers. „Ik ga echt kijken”, zegt Mastenbroek, „ook al doet het me nog zo’n pijn. Maar ik begrijp dat het niet anders kan. Wat moet je met zeventig kerkgangers met zo’n enorme ruimte? Een oordeel is het wel, dat Jakob in deze stad zo ‘dun’ geworden is.”

Het einde van de Boezemsingelkerk

Kerk & religie

RD.nl in uw mailbox?