„De kring was benauwder dan ds. Kersten zelf”

In het voetspoor van ds. Kersten

Honderden kilometers trokken ze door Amerika: de broers Henk en Samuel Otte. Ze gingen in de voetsporen van hun overgrootvader, ds. G. H. Kersten. De dertigers volgden hem in zijn tocht overzee. Ondanks dat ze zelf niet in alles een volgeling van hun voorvader zijn.

Voor het interview over het boek ”Burger van twee werelden” is Samuel Otte (38) vanuit zijn woonplaats Amsterdam naar Apeldoorn afgereisd. In die Veluwse plaats is uitgeverij De Banier gevestigd, waar zijn vader en opa in het verleden in de directie een belangrijke rol hebben gespeeld. De Banier geeft een deel van de exemplaren uit van het boek dat Samuel samen met zijn 33-jarige broer Henk, die in Berlijn woont, heeft geschreven. „Nou ja, geschreven… Het beeldmateriaal staat centraal.”

Wie het boek leest, ziet tientallen foto’s uit vroeger tijden, maar ook portretten die vier jaar geleden zijn gemaakt. „De oude beelden zijn gemaakt tijdens de reis van zes weken die ds. Kersten in 1939 maakte langs de gereformeerde gemeenten in Amerika. De andere foto’s komen uit 2014, toen Henk en ik de reis van onze overgrootvader hebben overgedaan”, legt Otte uit.

Per foto vermeldt een bijschrift welke personen, gebouwen en locaties de lezer te zien krijgt. „We hebben voor de oude beelden deels van familiearchieven gebruikgemaakt”, zegt Otte. „De personen die we tijdens onze reis hebben ontmoet, zijn in sommige gevallen nazaten van degenen die op de oude foto’s staan. Via de verschillende netwerken in families en kerkelijke gemeenschappen kwamen we met de hedendaagse volgelingen van ds. Kersten in contact. We proberen in het boek zoveel mogelijk te laten zien van wat we in Amerika hebben aangetroffen.”

Als Otte gevraagd wordt een aantal dingen te noemen die hem zijn opgevallen, denkt hij even na. „De gastvrijheid van de mensen”, antwoordt hij dan. „En de kerken waar het geloof en de theologie van ds. Kersten nog zo hoog geacht worden. Maar ook het uitgestrekte landschap en de boerderijen die je als boer oneindig mag uitbreiden.”

Titel

De broers gaven hun boek de titel ”Burger van twee werelden”. Die naam blijkt meerdere lagen te hebben. Otte: „Allereerst gaat ons boek over een groep emigranten. Die mensen verhuisden van de ene wereld naar de andere. Maar hij is ook ontleend aan een Bijbelse uitdrukking die in de reformatorische wereld bekend is: als mens ben je wel in de wereld, maar niet van de wereld. Daarnaast zegt de titel ook iets over ons als auteurs: wij hebben een reformatorische achtergrond, maar zijn uit die wereld gestapt. Tegelijkertijd komen wij daar nooit los van.”

Het boek over ds. Kersten wordt bovendien als tweetalig werk in twee werelden uitgegeven. „Zowel bij Fw:Books als bij De Banier. Opvallend genoeg met hetzelfde binnenwerk, maar met een ander omslag. Dat zegt ook al iets. Op het omslag van Fw:Books staat een portret van ds. Kersten met de Engelse titel ”Citizen of two worlds”. Op dat van De Banier staat een foto van ds. Kersten die een haven binnen vaart, voorzien van de Nederlandstalige titel.” Of de titel ook iets zegt over het leven van ds. Kersten, laat Otte over aan de lezer. „Ik wil geen betekenissen in het boek leggen.”

Het beeld staat weliswaar centraal, maar toch staan er ook enkele tekstuele bijdragen in het boek. In het midden is een aantal bladzijden uit het dagboek van ds. Kersten opgenomen. „Maar we hebben ook een preek ingevoegd van ds. W. C. Lamain”, zegt Otte. „Hij heeft jarenlang in Grand Rapids gestaan. In de meditatie gaat hij in op de vraag of je als christen wel mag emigreren. Daarnaast heeft prof. dr. G. Harinck, hoogleraar geschiedenis van het protestantisme, een duidende tekst geschreven over Nederlandse geloofsimmigranten in de VS.”

Burger van twee werelden, Henk en Samuel Otte; uitg. De Banier, Apeldoorn, 2018; ISBN 978 90 8718 136 9; 258 blz.; € 35,00.

Bart Bolier: Ds. Kersten was geen grijze muis

„Ds. Kersten was geen man van de zijlijn, maar een kartrekker. Als het moest, ging hij zelf door de modder.” Elspeter Bart Bolier kenmerkt de predikant in zijn boek ”Kersten in kleur” als een kleurrijke persoonlijkheid.

„Ds. Kersten was geen grijze muis”, aldus Bolier (35), die ouderling is in de gereformeerde gemeente in Nederland te Elspeet. „Hij heeft zich op veel verschillende terreinen van het leven ingezet. In mijn boek wil ik die verschillende kleuren voor het voetlicht brengen. Op de omslag van het boek staat een kleurenfoto die mooi in beeld brengt wat ik met het boek wil bereiken: ds. Kersten dicht bij de lezer van nu brengen.”

De lezer kan volgens Bolier zeker iets leren van het leven en werk van ds. Kersten. „Zijn volkomen overgave aan God en Zijn Koninkrijk is tot voorbeeld. Hij heeft veel zelfverloochening mogen beoefenen voor de zaak van zijn Koning. Daarnaast had hij oog voor alle facetten van het leven. Hij was geen man van de zijlijn, maar een kartrekker. Daarvoor ging hij desnoods door de modder. Ook zijn verlangen naar eenheid vind ik navolgenswaardig. Ten slotte stond Christus in zijn eigen leven, maar ook in zijn prediking en pastoraat centraal.”

Ontroerend

Het boek bevat volgens de Elspeter „ontroerende voorbeelden” waaruit blijkt hoe de prediking en het pastoraat van ds. Kersten kennelijk door de Heere zijn gebruikt. „Daarnaast zijn er relatief onbekende getuigenissen van kinderen van God in opgenomen. Zij hadden gebedsworstelingen voor het politieke werk van ds. Kersten en de SGP. De laatste fase van zijn leven vind ik heel indrukwekkend. Door diverse soorten informatie als puzzelstukjes aan elkaar te leggen, ontstond een veelzeggende beschrijving van zijn levenseinde.”

Ten opzichte van „de prachtige biografie” die ds. Golverdingen 25 jaar geleden heeft geschreven, biedt het boek van Bolier naar eigen zeggen ook relatief onbekend materiaal en een beschrijving van enkele aspecten die in de biografie niet aan bod komen. „Het boek is heel toegankelijk, mede doordat de vele voetnoten op verzoek van de uitgever zijn weggelaten. Wie wil weten wie ds. Kersten was en wat hij voorstond, kan in dit boek een antwoord vinden. Voorbeelden uit het leven van Gods kinderen geven het boek mijns inziens een extra dimensie.”

Het boekje is in de ogen van Bolier geschreven voor elke geïnteresseerde in de kleine kerkgeschiedenis. „Daarnaast hoop ik dat het boekje welwillend door vele Kersten-critici wordt gelezen. Voor leden van de Gereformeerde Gemeenten en de Gereformeerde Gemeenten in Nederland is het bruikbaar voor het onderzoeken van de kerkelijke wortels.”

Belijdeniscatechese

De ouderling hoopt dat het boekje in beide kerkverbanden wordt gebruikt tijdens de periode van belijdeniscatechese. „Jongeren hebben doorgaans niet veel kerkelijk besef en er is veel verwarring op het kerkelijk erf. Hopelijk is dit boekje voor hen een hulpmiddel.”

Het schrijven van het boek was voor Bolier „heel boeiend en zeer vermoeiend”, zoals hij het zelf uitdrukt. „Maar het is de moeite meer dan waard geweest. Ik heb een gedegen boek willen schrijven, zonder te fantaseren, romantiseren, vereren of ongenuanceerd bekritiseren. Ds. Kersten was een mens met gebreken. Die tekortkomingen heb ik ook niet verzwegen. Dat doet de Schrift immers ook niet met Bijbelheiligen. Maar bovenal was ds. Kersten een kind en knecht van God, wiens prediking voor velen tot eeuwige zegen is geworden.”

Kersten in kleur, Bart Bolier; uitg. De Banier, Apeldoorn, 2018; ISBN 978 94 0290 513 7; 200 blz.; € 14,95.

Dr. Golverdingen: Zijn levensdoel was eenheid brengen

Dr. M. Golverdingen, emeritus predikant van de Gereformeerde Gemeenten, is auteur van de bekende biografie ”Ds. G. H. Kersten; Facetten van zijn leven en werk” (uitg. Den Hertog, Houten, eerste druk 1971). Waardoor was ds. Golverdingen zo geboeid door ds. Kersten? „Ondanks allerlei teleurstellingen bleef hij volharden in het nastreven van zijn levensdoel. Dat was het tot eenheid brengen van het bevindelijk-gereformeerde volksdeel, zowel praktisch als ideologisch, zowel theologisch als kerkrechtelijk. Als jongen van nog geen twintig jaar moet hij erg teleurgesteld zijn geweest in de kring waarin hij zich bewoog. In zijn leven blijft op allerlei terreinen hetzelfde grondpatroon zichtbaar: het zoeken naar eenheid. Hem wordt weleens verweten dat hij alleen maar gericht was op de Gereformeerde Gemeenten, maar hij had wel degelijk belangstelling voor wat zich buiten zijn eigen kerk afspeelde. In politiek opzicht was hij bijvoorbeeld heel blij met mensen als ds. P. Zandt, ds. I. Kievit en ds. D. J. van de Graaf. Hij had meer achting voor hervormden met een universitaire opleiding en een bevindelijke inslag dan velen vandaag denken.

Kerstens leiderschap was van een aristocratische soort, zegt ds. Golverdingen. „Hij was soms wel erg de voorman van een bepaald volksdeel. Kersten was een generaal zonder officieren. Maar hij kon ook niet anders. Zijn mensen verwachtten niet anders van hem dan dat hij leiding gaf en zei wat er moest gebeuren. Zo’n houding paste helemaal in die tijd. Het zou in déze tijd zo niet meer kunnen.”

Het ideaal van ds. Kersten was, zegt ds. Golverdingen, het gedachtegoed van de Reformatie en van de Nadere Reformatie over te dragen aan de bevindelijk-gereformeerde kring. „Dat kon hij niet bereiken zonder bepaalde vormen van samenwerking, in kringen van onderwijs en politiek. Hij keek breder om zich heen dan alleen zijn eigen kerkverband. Ds. Kersten verlangde naar eenheid onder hen die van Godswege bij elkaar hoorden. Hij was loyaler ten opzichte van mensen die niet tot de Gereformeerde Gemeenten behoorden dan weleens wordt aangenomen.”

„De kring was benauwder dan ds. Kersten zelf”

Kerk & religie

RD.nl in uw mailbox?