De collecte als machtsspel

Ruim dertig reacties kreeg De Correspondent op een oproep uit januari aan mensen om te vertellen over hun ervaringen met het welvaartsevangelie – de gedachte dat God dienen leidt tot materiële voorspoed. Mensen die „door de kerk onder druk gezet zijn om geld te geven” konden hun verhaal doen.

Veel betrokkenen kozen ervoor dat anoniem te doen. „Anderen reageerden maar trokken zich later terug, bijvoorbeeld vanwege bedreigingen of angstklachten”, vertelt journalist Romee Boots van De Correspondent maandag. „Dat laat zien hoe diep het probleem gaat. We merkten dat het veel vraagt van mensen om te vertellen wat er is gebeurd. Er is schaamte: mensen voelen zich bedrogen en vinden het moeilijk om dat toe te geven. In die zin denken we dat deze dertig reacties het topje van de ijsberg zijn.”

Leden van een Rotterdamse pinkstergemeente kregen bijvoorbeeld voorgespiegeld dat het „loont om in God te investeren.” Hun voorganger vertelde dat „God hem zo veel zegende dat hij meer vliegreizen met zijn gezin kon maken dan ooit tevoren.” De meeste personen die de journalisten spraken, verlieten hun gemeenschap vanwege hun ervaringen.

„We spraken ook mensen die juist gelukkig zijn onder het welvaartsevangelie”, vertelt Boots. „Zij vertelden bijvoorbeeld dat ze hun laatste euro hadden weggegeven en vervolgens een vakantie cadeau kregen. Het probleem is dat er een grijs gebied is. Met de verkeerde persoon aan het roer in een kerk, kan er een praktijk van dwang en manipulatie ontstaan. Niet iedereen kan er even goed mee omgaan als iemand zegt: „Als jij geld geeft, zul je gelukkiger, ouder en rijker worden.””

Het gaat om subtiele dingen, zegt Boots, die een dienst bijwoonde van een pinksterkerk waarover ze schreef. „Mensen moesten naar voren lopen om hun gift te geven. Ik bleef zitten, maar voelde daar wel schaamte bij. Het kan al een groot verschil maken als je mensen zittend iets laat geven. Het principe om iets van jezelf weg te geven, is heel mooi. Maar als daar een belofte tegenover staat van geluk en gezondheid, kan het iets immoreels worden. We willen nu graag het gesprek aangaan met lezers en deskundigen om een antwoord te vinden op de vraag hoe manipulatie en dwang in dit soort situaties voorkomen kunnen worden.”

De collecte als machtsspel

Kerk & religie

RD.nl in uw mailbox?