Het ergste voor de economie moet nog komen

In december 2008 schreef ik in deze krant een artikel met als kop: ”Het ergste moet nog komen”. Komen er zeven jaar later, na zeven magere jaren –veel faillissementen, weinig economische groei en hoge werkloosheid– nu eindelijk zeven vette jaren? Het antwoord op deze vraag is: nee. Sterker nog, de kop van de vorige bijdrage kan zo weer als kop dienen, want het ergste moet wederom nog komen.

Sinds 2008 zijn wereldwijd de schulden (lees: het krediet) niet afgenomen maar zelfs met 40 procent toegenomen. Er is dus niets opgelost. Het probleem is eerder groter geworden. Sinds 2008 hebben centrale banken en overheden er alles aan gedaan om de financieel-economische crisis te bestrijden. Met weinig resultaat. Ondanks alle monetaire geweld van de Europese Centrale Bank (ECB) werd vorige week bekend dat de deflatie weer is teruggekeerd. Dat toont aan dat het beleid van ECB faalt en niets anders is dan dure symptoombestrijding. Door de rente kunstmatig te verlagen is de economie voor verdere terugval behoed, maar duurzame economische groei blijft uit.

Dodelijke cocktail

Bovendien worden de nadelige effecten van het lagerentebeleid steeds duidelijker. Spaarders, pensioenfondsen en verzekeraars krijgen het steeds moeilijker. Het geld gaat dan ook niet via de banken naar de burgers en de economie, maar naar de aandelenbeurzen. Sparen is uit, speculeren is in. Rijken worden rijker, armen armer. Het enige wat groeit van het lagerentebeleid zijn de bubbels op de effectenbeurzen, de bonussen van de bankiers en de voedselbanken voor de verarmende burgers.

Omdat dit beleid niet werkt, probeert de ECB net als Japan, Zweden, Zwitserland en zelfs de Verenigde Staten negatieve rentes in te voeren om banken te dwingen geld uit te lenen en op die manier de economie aan te zwengelen. Bovendien worden hun munten minder waard, zodat hun exporten zullen toenemen en sparen zelfs geld zal gaan kosten.

De gedachte alleen al. Te gek voor woorden. Economie is 50 procent psychologie, maar dat begrijpen economen niet. Je kunt een paard wel naar de bron brengen maar niet dwingen om te drinken. En een munt devalueren werkt slechts tijdelijk omdat op een gegeven moment elk land daartoe overgaat, waardoor het effect tenietgaat en er een dodelijke cocktail ontstaat omdat het de deflatie laat doordenderen. Ook zullen burgers met negatieve rentes hun spaargeld van de bank halen en thuis opslaan in hun matrassen, kasten en kluizen.

Daarom zal de volgende stap zijn dat overheden het contante geld zo veel mogelijk willen uitbannen en het liefst helemaal over gaan op digitaal geld, zodat er meer belastinggeld geïnd kan worden. Dat zal de definitieve doodsteek betekenen voor de economie. Banken zullen leegbloeden en goud en zilver zullen aan een gigantische opmars beginnen.

Beursdaling

De ongekend sterke daling begin dit jaar van de aandelenbeurzen was al een schot voor de boeg. Want beurzen lopen altijd voor op de economie: een sterke beursdaling kondigt altijd een verslechterende economie aan. En zelfs China, dat jarenlang mondiaal de economische kar trok, ontspringt dit keer de dans niet. Ook de belangrijkste cycli –die van Kondratieff, Elliott Wave en de demografische en de businesscyclus– laten zien dat we de komende jaren –tot circa 2020– economisch de diepte ingaan.

Overheden zullen hun schulden zo zien stijgen dat menigeen terugdenkt aan Griekenland en twijfelt aan hun solvabiliteit. Belastingen zullen worden verhoogd, waardoor de koopkracht van de (vergrijzende) bevolking verder zal verslechteren en de deflatie versterkt wordt. Rentes zullen stijgen omdat financiers meer rendement eisen voor de hogere risico’s van hun kapitaalverstrekking. Het begin van het einde, want elke verhoging van de rente betekent een enorme toename van de met schulden beladen overheden.

Drie grote D’s

Burgers zullen bovendien hun stem laten gelden en hun wantrouwen uiten tegenover de huidige politici, zowel in Brussel als in Washington. Na de dreigende Grexit is er nu een Brexit aan de orde en slaat Trump toe in de Verenigde Staten van Amerika. Ontevreden burgers zullen de gevestigde orde omverwerpen, omdat deze de problemen niet heeft opgelost maar voor zich uit heeft geschoven. Dit zal gepaard gaan met grote politieke en maatschappelijke onrust, die de economische orde nog verder zal verslechteren. Kortom, de drie grote D’s zullen definitief toeslaan: demografie, deflatie en depressie.

De geschiedenis van de jaren dertig zal ons hierbij als leidraad kunnen dienen. Het is daarom zinnig de komende jaren wat minder te vertrouwen op het oordeel van politici en economen, en wat meer op dat van historici.

De auteur is financieel historicus en schreef samen met Elmer Hogervorst ”Deflatie in aantocht” (9e druk) en ”Geld, goud en zilver” (2e druk).

Het ergste voor de economie moet nog komen

Opinie

RD.nl in uw mailbox?