Dugald Buchanan, arbeidzaam dichter uit de Schotse Hooglanden

Buchanan (1716-1768) had er een reis vanuit de Schotse Hooglanden voor over om Whitefield te horen. Het ging hem niet om de prediker, maar om het Evangelie voor zondaren dat hij hier uit de mond van hem en andere Evangeliedienaars hoorde. Het bezoek werd voor hem tot eeuwige zegen.

Buchanan nam de boodschap die hij hoorde mee en gaf deze als lekenprediker door aan het onwetende volk van zijn geboortestreek. Daar werd hij bekend door zijn preken in het Gaelic –de taal van de Hooglanden– en meer nog door de geestelijke gedichten in deze taal waarmee hij nog meer zielen wist te bereiken. Buchanan werd wel „the Sacred Bard of the Scottish Highlands” (de heilige dichter van de Schotse Hooglanden) genoemd.

Zijn zielenstrijd om tot het geloof in Christus te komen was intens. Het schortte hem aan Bijbels inzicht in de rechtvaardiging door het geloof. Hij meende daarvoor eerst geschikt gemaakt te moeten worden. Toen hij thuiskwam van zijn reis naar Cambuslang was hij nog steeds bezig om de echtheid van zijn bevindingen te toetsen in plaats van op Christus te zien. De woorden „en zijt volmaakt in Hem” waren voor hem de sleutel om te zien dat hij in zichzelf leeg was. „De Heere toonde mij ook iets van de volheid van Christus en de ledigheid van mijzelf en van al mijn plichten.”

Hij las in een boek over de rechtvaardiging dat „de eerste daden des geloofs in de ziel worden omschreven als het zien op Jezus, het komen tot Christus, het vluchten naar de vrijstad, het hopen op Zijn Naam als een sterke toren, het bevelen van de geest in Zijn handen en het vertrouwen in Zijn Naam. Zodat de eerste daden des geloofs in de onderscheiden zielen in sommige opzichten verschillen.”

Dieven of rovers

Buchanan was afkomstig van Ardoch, Strathyre in Perthshire. Hij vertrok na de opwekking van Cambuslang naar Kinloch Rannoch in het prachtige natuurgebied The Trossachs. Hier vond hij zijn werkkring als schoolmeester met de bevoegdheid om te catechiseren.

De Schotse kerk gaf hem in 1755 de bevoegdheid om als lekenprediker op te treden. Hij sprak vaak in de openlucht en soms op een rotsstuk in het midden van de rivier de Gaur. Volgens een predikant „preekte hij daar zo lieflijk en zo krachtig tot hen die op beide oevers van de rivier stonden, dat zij geheel door emoties werden getroffen.” Opmerkelijk is dat de bewoners van de ene kant van de rivier in onmin leefden met die van de overkant. Maar bij het horen van de krachtige boodschap sprongen zij in de waterstroom en omhelsden zij elkaar.

Tijdens de algemene synode in 1761 rapporteerde dr. Hyndman dat „het land van Rannoch dat bestond uit de meest wetteloze en diefachtige bevolking nu zo beschaafd is geworden dat er geen dieven of rovers meer onder de 2000 inwoners worden gevonden.”

De geestelijke gezangen die Buchanan in het Gaelic schreef, getuigen van een diep bevindelijk geestelijk leven. Maar ze laten ook zijn grote dichterlijke talent zien. Ze blinken torenhoog uit boven de gedichten van anderen die in de Hooglanden bekend waren.

De invloed van deze verzen moet groot geweest zijn. Ze pasten bij de rijke Keltische zangtraditie in het Schotse bergland. Indrukwekkende Bijbelse zaken vormen de thema’s van de geestelijke liederen. Buchanan verwoordt ze op een manier die tegemoetkomt aan het sensitieve voorstellingsvermogen van de gemiddelde Hooglander.

Het is eigenlijk niet mogelijk om het taaleigen van het Gaelic in het Nederlands weer te geven. Buchanans gedichten over de oordeelsdag, de majesteit van God en het lijden van Christus liggen in elkaar verlengde. Het ontzettende van het Goddelijke oordeel en Gods onkreukbare rechtvaardigheid wordt dichtbij gebracht. De dichter tekent de zonde in schrille kleuren, maar laat ook de diepte zien van Gods genade die in Christus wordt geopenbaard.

De eerste uitgave van de gedichten van Buchanan rolde in 1767 van de pers. Dat was twee jaar nadat hij vaste benoeming als schoolmeester in Kinloch Rannoch had ontvangen. Er volgden meer dan 25 herdrukken.

Literaire elite

Buchanans grote kennis van het Gaelic werd zo bekend dat James Stewart, predikant van Killin, hem aanzocht om te assisteren bij de vertaling van het Nieuwe Testament in de taal van de Highlands. Hij beschikte overigens niet alleen over taalkundige gaven, maar had ook belangstelling voor filosofie, astronomie en anatomie. In deze vakken volgde hij colleges aan de universiteit van Edinburgh. Ook kwam hij in contact met de literaire elite van de hoofdstad, onder wie David Hume. Een gesprek dat Buchanan had met Hume, die afstand had genomen van klassieke waarheden van het christendom, is op schrift gesteld. Hieruit blijkt dat Buchanan niet opzij ging voor de stellingen die Hume verdedigde.

In 1768 kwam een einde aan het arbeidzame leven van de Hooglander. Zijn sterven op betrekkelijk jonge leeftijd maakte diepe indruk op de bergbewoners. Een lange stoet volgde de baar naar het kerkhof van de clan Buchanan op het kerkhof van Little Leny.

Buchanans gedichten getuigen van de diepe vroomheid van velen van de Gaelics in het noordelijk gedeelte van het Britse eiland. Vooral in de achttiende eeuw vonden herlevingen plaats onder het onwetende volk. Predikanten die Gaelic spraken confronteerden de bergbewoners met hun eeuwig belang.

Augustinus

De invloed van de bevindelijke vroomheid was ook in de negentiende eeuw nog merkbaar. Terecht schrijft John Mascinnes in zijn ”The Evangelical Movement in the Highlands of Scotland” dat de accenten van de theologie van de „marrow men” –waartoe onder anderen Thomas Boston en de beide Erskines worden gerekend– in de Hooglanden in veel preken werd gevonden. De nadruk op de soevereiniteit van God en Zijn vrije genade ging daarbij gepaard met een ruimhartige voorstelling van de gewilligheid van Christus om zondaren te redden. En deze prediking droeg rijke vrucht.

Na Buchanans dood werd zijn dagboek, dat de periode van 1741 tot 1750 besloeg, uitgegeven. Sommigen vergelijken dit autobiografische geschrift met de ”Confessiones” van kerkvader Augustinus. Dit geldt dan niet alleen voor de schrijfstijl maar ook voor de manier waarop Buchanan zijn bekering weergeeft. Karakteristiek hierbij zijn de eerlijke zelfanalyse en de radicaliteit van zijn overgave aan Christus.

Net als Augustinus leefde Buchanan eerst in goddeloosheid. Bij beiden was er sprake van een diepe overtuiging van zonden en een diepe intensiteit van hun zielenangsten. Maar ook de verwondering over Gods ontferming over een zondaar die alles heeft doorgebracht spreekt uit beide levensverhalen.

----

Geen gewilligheid om tot Christus te gaan

Buchanan had een gesprek met een geoefende christin over het komen tot Christus. Hij schrijft hierover in zijn dagboek bij februari 1742.

„Zij raadde mij aan om mij te wenden tot de vrije en absolute beloften van het nieuwe verbond. Ik zei dat ik dit niet kon doen, omdat ik geen hoedanigheden bezat om mij die waardig te achten. Zij antwoordde dat God nooit uitziet naar enige waardigheid in het schepsel, maar dat we alleen om Christus’ wil aanvaard worden. Het is niet omwille van onszelf, want het aanbod van genade is geheel vrij en gegrond op de kleinst mogelijke voorwaarden te weten, „zonder geld en zonder prijs” (Openb. 22:17).

Ik zei dat er een gewilligheid en dorsten vereist is bij die nodiging. En die kan ik niet bij mijzelf vinden. Hoe zou ik dan kunnen komen?

Zij zei dat zelfs de gewilligheid van nature niet bij ons wordt gevonden, want wij zijn geheel onwillig om tot Christus te komen. Daarom zijn de voorwaarden van het nieuwe verbond absoluut. Zij zijn in het geheel niet afhankelijk van iets van onszelf. „Uw volk zal zeer gewillig zijn op de dag van Uw heirkracht.”

Zij ging verder met te wijzen op de voorwaardelijke beloften die Christus alle voor ons heeft vervuld en zei me dat de gelovigen nu onder een beter verbond zijn dan Adam eenmaal was.”

Uit het dagboek van Dugald Buchanan (”Buchanan, the Sacred Bard of the Scottish Highlands”, L. Macbean, 2015)

----

Een gezicht op Christus

„Op zondag (sabbat) 2 januari 1743 opende de Heere mijn ogen om de Zaligmaker in al Zijn ambten te zien. Dat was vanuit het Schriftwoord „Maar uit Hem zijt gij in Christus Jezus, Die ons geworden is wijsheid van God en rechtvaardigheid, en heiligmaking, en verlossing” (1 Kor. 1:30). Ik had zulk een heerlijk gezicht van de Heere Jezus die in deze woorden wordt vertoond dat ik niet in staat ben om dit te verwoorden.

Ik zag dat Christus niet alleen wijsheid en rechtvaardigheid voor mij is, maar ook heiligmaking en verlossing. Daarom kan ik roemen in mijn zwakheden, opdat Christus en al Zijn ambten mogen worden grootgemaakt. Ik mocht zien dat Christus alles is en in allen en dat ik in mijzelf niets ben.

Dit is het fundament van mijn hoop, mijn troost, mijn vrede en mijn veiligheid. En nu, o mijn ziel, wat dunkt u van de Christus? Is Hij niet de schoonste onder tienduizend en geheel lieflijk? Is er gebrek in Hem? Is Hij niet al mijn heil en al mijn verlangen? Ja, dat is Hij.”

Uit het dagboek van Dugald Buchanan (”Buchanan, the Sacred Bard of the Scottish Highlands” L. Macbean, 2015)

Dugald Buchanan, arbeidzaam dichter uit de Schotse Hooglanden

RD.nl in uw mailbox?